CHRISTMAS TANCHIN

Tutung in, 
"CHRISTMAS TANCHIN" chih
✍️ Pastor Thangdoulal Suantak  in a gelh na simkhawm ni uh aw ...... 

Kum teng in Christmass i na zang chiat zeel sam na ua hi'n, Christmass bang genna ahia chih theilou a, eima utdan leh nopsak dan bang zeel a, theihtawpsuah a zang tampi i om maithei diing un a gintaak-huai hi. Tuaziak in Christmas chih thubul theihsawm masa lehang a hoih diing in i ngaihsun uh hi.

1. Christmas Omzia Leh A Na Kizakh Patdan
Christmas chih kammal pen Saap haam in, "Mass of Christ" a na chi ua, hua pen ei haam a gen diing hilehang, "Christ a diing a kikhopkhawm ni" chi lehang dik pen leh kilawm hi. Oxford Dictionary of Current English in a taklatdan in, "Christmas," chih pen "Annual Festival of Christ's Birth, celebrated on 25th December" a chi hi. Catholic Encylopedia in Christmas chih kammal a hong kipatkhiatna a taklat dan in, Christ chih pen, Old English gendan in, 'Crites Maesse' ahi a, Jesu Khrist ziak a mipi kikhopna, genna mah ahi hi. Hih thumal pen AD 1038 hunlai in a na zang panta ua, tualeh AD 1131 hun in zong, 'Crites Maesse' chih kammal a na zangta uh hi. Greek Thukhun Thak ah, Christ chih min a, a laimal/ haw-rop zakh masa pen uh ahihleh X chi a gelh ahihziak in, tuni dong in mi tamtakte'n Christmas chih kammal a tom gelhna uah X'Mas chihte in a gelh uh hi.

Kum zabi 3na hunlai vel in, Rome khopi ah December 25th ni pen, Christmas ni hi diing in a na zang panta uh hi. Tualeh AD 1783 hunlai in German gam a Protestant mi, Paul Ernst Jablonski in, "December 25th ni pen Rome Sawrkal in NI (Sun) a diing a a pawi zakh ni uh ahihziak in, ama'uh zui a, hih ni Christmas ni a zakh pen ei Christiante a diing in a hoih pen kei diing hi," chi in a na gen hi. 

AD 1889 hunlai in zong, Louis Duchesne in, "Christmas ni pen March 25th a kipan a sim in, a kha 9na ahi," chi in a na gen hi. Aziak pen, March 25th ah "Annunciation" kichi pawipi khat a na kizang hi. Tuachiin tuni dong in, December kha leh January kha chihte a Christmas zakh ahih diing chihte ah ngaihdan tampi, mite'n a nei ua, tualeh September leh October kha lak aa kizangh leh chih ngaihdan nei zong mi tampi, tuni dong in a omta hi.

(Eastern Churches) Saklam gam a saptuamte'n January 6th pen Christmas ni diing in a na zang ua, Armenian Saptuam in, tuni dong in January 6th pen Christmas ni in a zangh den uh hi; tualeh AD 375 hunlai vel in Saptuamte'n December 25 ni pen Holiday ni hi diing in a na phuangzaak ua, tualeh United States lamte'n zong 1870 kum lai in 25th December pen Holiday ni hi diing in a na phuang uh hi.

2. Hun-kal-zeh (Mediaval) Hunlai A Christmas A Na Kizakh Dan
AD 800 hunlai vel in, Christmas ni in Charlemagne kiang ah Emperor lukhupi a na pia ua, tuachiin hua hun a kipan in Christmas nipikaal in mi theih a lawhta mahmah mai hi. Tualeh King Edmund zong, kum 855 lai in, Christmas ni mah in Lal/ Kumpi hi diing a, thau-buak or thau-nilh in a na om hi. AD 1066 hunlai in zong, Christmas ni mah in, King William I zong, Englang kumpi lukhu khuksak in a na om hi.

AD 1377 lai in, King Rechard II in, Christmas lopna diing in Bawng 28 leh Belaam 300 tang-hial a na gou hi. Hichih hunlai a kipan in, ama'un Christmas Carol a na zangta uh hi. Tualeh Mediaval hunlai a kipan in, Christmas ni pen kilawmloutak in a na zangh touta ua, a hungiap chih om seselou a khamte, sum kitah a kimawlna (gambling) chi tuamtuamte tawh Christmas hun a na zang ua, silpiak lam ahihleh, Kumthak ah a pia uh hi. Tualeh a innte uh leh a kotmai lakte uh, kilawmtak in, paak leh loupa etlawm tuamtuamte tawh a chei/zem uh hi.

3. Reformation leh Christmas
Kam zabi 19na hunlai, Saptuam kipuahthak hunlai in, Protestant lamkai khenkhatte'n a Christmass zakhdante uh a sawisel ua, "Gam tampi a mite hinkhua siatlohna leh sum-le-paai tampi seeng a vanh manphate kipiaktuahna a hun a Christmas i zakh uh pen, i zakh diingdan uh ahikei," chi thu a dinpih uh hi. Tuachih hunlai in Roman Saptuamte zong a dingkip mahmah ua, tuachiin  sahkhua-na lam a et in, Christmas a zangh manpha diak uh hi. Hichih hunlaitak in England ah Civil War a om a, tualeh King Charles I in zohna a ngah hi. Amah (King Charles I) ahihleh sahkhua na lam a phattuam-ngai mi ahih dungzui in, kum 1647 hunlai in, public a Christmas zakh diing pen a khaamta hi. Hichibang a a khaamna dante a suah tawh kiton in, England khopi tamtak ah buaina a hung kipan a, mitampite'n a na zakh ngaina dan uh bang in, a innte uh leh a leitualte uh kilawmtak a zem in a zangh teitei ua, tuachiin Christmas ziak in Mediaval hunlai a saapte (mi kaangte) a na buai valuai uh hi.

Hichibang a Sawrkal in Christmas public a zakh diing a khaam nung, kum 1660 lai in, King Charles II in, Christmas pen, zaleentak a mipi in zakh theih ahi, chi in a phuangzaak kiikta hi. Tu hun dong in, Sahkhua a semtu khenkhatte ahihleh, Christmas tungtaang ah a lungkim thei taktak kei uh hi. Hua hunlai in America gamsung ah zong, Christmas zakh ut leh utlou, bial zousiah ah a om hi.

Tualeh America gamsung a Revolution thupitak a tun hunlaitak in, Christmas pen, Englishte custom a, a na ngaihsut ziak un a ngaihsak taktak kei uh hi. President George Washington in kum 1777 lai in, Christmas ziak in Hesian gaalkaapte a na doulawh hi. Hua kidouna pen Trenton War a kichi hi, chi a gen pawl zong a om hi. Huachih hunlai in American saang in German gam Christmas a kihahzak a, zong a ki-ngaisaangzaw thamtham hi. Tualeh Christmas thawm pen, America gamsung a, a daih den diing lauhthawnna ziak in, kum 1820 tuamlak ah British laigelh Christmas pamphlets tawh mi khenkhatte a hung kipanthak uh hi. 

A khonung in, William Winstanly, Charles Dicken, Washington Irving, Clement Clearke leh Moore kichi mite panlakna tungtawn, Christmas tawh kisai a, lungtang khoihkha, thugil leh manpha taktakte gelhkhiat in a hung omta hi. Laigelhmi tamtakte'n Christmas pen, innkuan a kithuahkhawmna leh kipaaktak a omna diing a ni poimawh ahihdante, Carol nopdante leh Christmas tanchinte hoihtak a kanchian kawm a, a gelhlai un,  Harriet Beecher kichipa in a laibu masa pen, "The First Christmas in New England," chih thupi zang in a gelh a, "Christmas omzia diktak pen, shopping or i bazar theih nalam un, i mangngilh siangta uh hi," chihte a gelh hi. Hichibang a Christmas tungtaang laibu hoihtaktakte tungtawn in America mipite'n Christmas a hong ngaisaang panta uh hi. Tuachiin kum 1870 hunlai in President Ulyses in, Christmas pen United States Federal Holiday hi diing in a phuangta hi. I tu hun ua et in, America mipi 96% in Christmas pen nuamtak leh zaleentak in a zangh uh hi.

Tualeh Australia gam ah, Guiness World Record break hi diing in, kum 2008 lai in, Christmas Parade a bawl ua, mipi nuai 3 saang a tamzaw a kipunkhawm uh hi. Hih lou zong, kum teng a khatvei a bawl zeel uh, "Candle Light Night" a na chih pen uh zong, Christmas Vaidawnna a zak ahi hi. Innkuan zousiah in Bombati/ Putuan a de kawm in, mualzaang khat ah a paikhawm ua, Christmas late a unpi un a sa khawm ua, laa siamte'n Christmas laa siamtak in a sa uh hi.

4. Santa Claus leh Christmas Card
I tulai khovel ua, naupangte'n zong, hua, hua, Christmas putek, chi a, a kawk theih khop zah dong a, mite'n i theih uh Santa Claus pen, German-American Cartoon bawl siam, Thomas Nast in 1863 kum a a na bawlkhiat ahi. Tualeh a siamkhiat nung a kipan in a design, kum simsial in a khek a, tuachiin  kum 1880 in, tu dong a Mass Puteek chi a, mi zousiah in i meeltheih pen uh a hong siamkhia hi. Tualeh kum 1920 hun lak a kipan in a hung minthang toutou hi. Latin America leh leitung a gam tamtak ah, Santa in silpiakte a pua a, naupangte kiang ah a pia zeel hi; hua pen nausen Jesu kiang a silpiakte tawi a piakna a etsakna ahi.

Christmas Card masa pen ahihleh 1844 kum lai in, DCT Dobson kichipa'n a na hawmkhia hi. Tualeh kum 1853 kum lai in, sum-meetbawlna in Sir Henry Cole kichipa leh JC Horsley kichipa'n Christmas Card a na bawl masak pen uh, USA ah a na zuakkhia uh hi.

5. Christmas leh Eite
Tulai a eite Christmas zakhdan pen, AD 1377 hunlai a, King Rechard II in a na zatpih dan tawh kilamdang tuanlou in, Christmas i chih chiang un, Bang sa e i goh diing uh? Chih dokna tawh zawkkhawm ngal mai hi. Ni danglai in England ah, "Christos Mass" chiin Saptuam pawlpi om masate'n a na zangh ua, Spain a saptuam pawlpite'n "Natividad" a na chi ua, French a saptuam pawlpi masate'n "Noel" a na chi ua, tualeh Germante a diing in "Ann ngawl a Pasian biakna hun" chi in a na paipih ua, a German haam in, "Weihnacht" a na chi uh hi, hih pen "Siangthoutak a laan or piakkhiatna zaan," chihna ahi hi. Taanglai mi masate'n hichibang in a na zang ua, tulai in eite'n bangchibang in i zanghta ua le? A khen a diing in kimuhkhawmna ahikha diing a, nu-ngaak leh tangvaalte a diing in zong koppih zonna hun hoih a hikha maithei diing in i ngaihsun uh hi. Hih Christmas hun pen eima hamphatna diing chiat a zak sawm vive kihisim chiat mawk hi.

Christmas pen puanthak a hamphatpih na hi maithei, silh-le-teen a hamphatpih na hi maithei, sa limtak nekna a hamphatpih na hi maithei kha-diing hi. Nang hih Christmas na hamphatpih bang in Pasian in hih hun poimawhtak ah, nang a hong hamphatpih na diam?
Share:

No comments:

Post a Comment

Comments not related to the topic will be removed immediately.

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive