Article 356 nuai ah President’s Rule ahihleh, Presidenttungtawn a Central Government/Cabinet/Parliament in State khat enkol cihna ahi.
PRESIDENT’S RULE NUAI A SUSPENDED ANIMATIONBANG CHIHNA AHIA?
President’s Rule nuai a Suspended Animation i chihchiang inAssembly DINKHAWL a om lel chihna ahi. President’s Rulenuai ah State Assembly Sukbei (Dissolve) leh Dinkhawl(Suspended Animation) saktheih ahi a, tu lel in Manipur ahSuspended Animation puan a om ahi.
Dissolved Assembly i cihchiang in State a
vaihawm tutphah a tute’- State Cabinet leh
MLA tengteng ahihna ua pan tawpsakna leha thuneihna uh phiat leh sukbeina ahi.
Suspended Animation i cihchiang in State avaihawm tutphah a tute’ panmun pan
tawpsak leh phiat hi lou a - nasemtheilou diing a hun bikhiah nei adinkhawlsakna leh a khut uhgaakna ahi.
ARTICLE356 NUAI AH PRESIDENT'S RULE OM HUN IN KHOLAK PAWTTHEIH LOUH HI HIAM?
India khua leh tui hihna ziak in i lunggulhna mun leh daan in aphalna ciang ah i ut na munmun pha thei diing a diknate (rights)
kinei ahi (Article 19). Government apan khosung buaina diingvenna a Thupiak (Order) a suah hun un leng, hiamhei tawi leh mi4 (li) a kipan a atam zaw vialvak phallouhna kia keleu ahi.
President’s Rule om ziak in pawt theih louh ahikei a, ManipurGovernment thuzoh a sepaihte om hun sang mah a, pawt diing a
khamuan huai zawk diing hi lai ahi. vaihawmna len lou a, Central Government in vaihawmna len lelahi. Article 356 nuai a President Rule om hun in India Ki-ukna
Daan Bupi (Constitution) nuai ah i Fundamental Rights-te kizanglai veve ahi. I diknate laakkhiak leh nawlkhinsak hi lou ahi.
Etn:
Article 19 nuai ah Right to Freedom of Speech and Expression,Assemble peacefully without arms, Free Movement etc (Ingaihdan gentheihna, i lungkim louh lahna, zalentak a i vialvaktheihna toh kisai a dikna i neihte uhleh adangdang)Article 21 Right to Life and Personal Liberty (I hinna leh zalennatung ah i diknate)
Article 22 Protection against arrest and detention (Kimatna lehpansan omlou a kihentanna a kipan i kivenbitna diing a i diknate)Hiai teng kia hi lou in, i Fundamental Rights neih tengteng uhleng nawlkhin hilou ahi.
SEPAIH THUNEIHNA NUAI AH KI-OM MAH HIAM?
Sepaih thuneihna nuai i cihchiang a Article 34 ah kigelh MartialLaw genna ahi. Hiai toh Article 356 (tu a kipuang) kisaikha lou
ahi. Martial Law kipuang hileh Thusuah leh Thupiak kichiantakom diing hi. Baan ah, Manipur ah tualgal mulkimhuaitak 2023 peka om hinapi in Martial Law kipuangkha nailou ahi.
President ofIndia ahihleh sepaihte heutu lianpen ahihbaan a Constitutionkepbitna diing a mohpuakna lian neipen ahi hi. Hiai mohpuaknaziak mah in, Constitution kepbitna diing in President’s Rule(Article 356) hong puang ahi. A tung ah i gen, i FundamentalRights-te ahihleh i Constitution ka hiang poimoh ahihmah bangin, sepaih thuneihna nuai ah om kihi lou in, Constitution thuneihnanuai ah ki-om hi zaw ahi.
AHIHLEH CURFEW 144 CRPC OM A CI UA?
Ei lak a minthang mahmah curfew- 144 CrPC ahihleh tu hun inThe Bharatiya Nagarik Suraksha Sanhita (BNSS) nuai ah
Section 163 pansan kia keleu a puan theih ahi. Hiai pen DistrictMagistrate in Order a suah keileh om lou cihna hong himai hi.
Om ahihtak lehleng, daan leh thupiak (Law and Order) enkaidiing in Police-te mah seh a hong om masa diing uh ahi.Curfew (s. 163) a om kei.
AFSPA OM GIGE SA HIA, TUA ARMY-TE’N THU NEIH BEHDIING UH AHI HIA?
President’s Rule cih hanga AFSPA pansan ah a thu neihna uhkidanglam tuanlou diing ahi. Sepaihte’n mipi thau tawiloumawk khoih theih tuanlou diing, huai kia hilou thautawi omkhak ah leh leng “warning” a piak masak kei ua leh amau daan bohsia leh khial hiveve diing uh ahi. Gamsung Daan ahihlehmipi tamzaw in i theihlouh man un, AFSPA paulam a AFSPAbohsiatna a tam mahmah a, hiai daan bohsiatnate abaihlamziak mah in “draconian law” cia minvuah in a om.
PRESIDENT’S RULE (ARTICLE 356) OM HUN IN ARMY-TEVUAK GAMTAANG IN UTUT HIH THEI DIING UH HI HIAM?
Ut-le-dah hih a gamta ahih uhleh, a khengval a athuneihna uhkaan a gamsung daan kia hi lou a human rights bohsia hong
suak diing uh ahi. President’s Rule (Article 356) hun ah ifundamental rights-te uh a hing lai a, mi mat diing daan ahihleh,BNSS (nidang a CrPC i cih) kizang lai veve ahi hi. President’sRule ziak in Army-te’n ‘due process of law’ ahihkeileh‘procedural law’ a ut dandan un a palsat theikei uh.
President’s Rule toh kisai a Supreme Court ah thubuaiminthang mahmah SR Bommai ah, Justice Ramaswamy inhicin ana gen,
“…Article 356 a hi theitan a zatlouhkuul a, democratic form ofgovernment (mipi vaihawmna) tunding na diing a apoimohna in hongphuut leh zat diing…”
Hiai a Supreme Court ah Judgeminthang mahmah in agen i ngaihtuahvengveng leh, mipi vaihawmna, idiknate (rights) kepbitna diing poimohziak a President’s Rule kikoih ahi cih imu thei hi.
ARMYTE’N I DIKNATE UH HONG NELHSIAHNA DIING UH HIZAW LOU AHI.
AHIHLEH PRESIDENT'S RULE BANGTAN A DAIH DIING A?
President’s Rule a kipuan ni a kipan sim a kha nih a beima ngeiin India Parliament in President’s Rule kipuang pen simple majority vote a thukimpihna aneih uh angai hi. Thukimpihnaaneih uhleh, asawt pen in kum 3 tan daih thei a, himahlehparliament thukimpihna toh kha 6 hal in extension a bawl theiuhi.
PILVANHUAI THUTE:
Sepaihte mawk maingap theih diing ahi tuankei uh. ‘Politicalbacking’ hoihdeuh neisa a hong kalsuan ahihna uah, mipi lak
ah hong gamtang khial kei diing uh, cihna diing a om tuankei.
Huci hun ah, dan leh dun tung a leenpih thei ding khoppolitical backing neisa uh ahi cih theihhuai.
Meitei gal suuk hunlai a ana kalsuan i heutute uh khenkhatcase tuamtuam nei om maithei, PR tawh kiton ainvestigation leh mi mat khawng mawk paikhawm theiahihna ah, hici hunsung ah kuapeuh pilvang in, a lauhuaithute ah nungthuap diing in mipi mansa ciat le hang sepaihin hong mawk maingal theikei diing uh.
Thau tawh lemlaak khawng, thau tawikhiat cihkhawng kidaam ahoih mahmah diing.
~PR-Awerness-ZSF-ITCell