Showing posts with label article. Show all posts
Showing posts with label article. Show all posts

NA PIL NUOM LEH LAISIENGTHOU SIM IN ✍🏻 Pastor M. Thangboi Zou


Thumapui:
Khristian khat adia melmapa Setan i zoh jouna nadia Galvan bukim khu Laisiengthou ahi (Eph. 6: 10-20). Leitung pilna, siemna zousie Laisiengthou sung ah aki mukim hi. Leitung a Telsuimite (Scientist) theilou thu tampi zong laisiengthou in hilchetna pethei hi. Leitung pilna, siemnan abatpha jou laisiengthou in ahil chien thei hi. Tami ithupi tungtawn in Telsuimite theijou lou Laisiengthou in hilchien ahidan, Science in Laisiengthou khu pilna theizou lou ahidan, Laisiengthou in leitunga Department teng akikhawm dan, Laisiengthou gingtalou leitung a mipilte kisia na, Misiemte Lasiengthou sungah pilna amuchet dan chite tamna ikikum ding uhi. Tamna ikaikhawm thute khu laibu tuomtuom apat ahia, gelkhiel leh aval a umleh Pasian leh simtu zousie kungah na hing ngaisiem ding uh ka hing ngen masa hi. Khaile! Anuoi a aban ban in ensuh tavai leh:

1. HUN PEIDAN THU A SCIENTISTTE BUOINA LAISIENGTHOU IN HILCHIEN: 
Mary land, Bartimor khuo a Curtis Engine Company Chairman Mr. Harold Hill leh Aasilam pilna nei (Astrology) ten, apeisa hun ni khat (one day- 24 hrs) mangthang ahidan mukhia uhi. Mary land state a Green Belt mipilten zong apeisa hun a siltungte Computer zanga anuo etkia chiengun mun khat ah Meisan (red cloud) hing kilang in, a computer zat un maban sawn theilou in a kholden hi. Tami hoita avelchet uleh apeisa hun in Naikal 24 (one day) mangthang ahidan ahing mukhia uhi. Tami thu toh kisai azieh thei zoulou a aum laiun, amaute lah a Khristian khat in ka neulai in Naupang Sunday school ka kai na ah Joshua in gal asim laiin Ni (sun) sawtpi khawl ahidan (Josh. 10: 8-13 simin) thu ka sangsyete un hing hil ahi chin agen hi. Tuami computer zang a hing sui uleh Ni, Gebeon khotungah kikhawl hun Naikal 23:20 sung alut hi chi ahing theikia uhi. Naikal 24 chinna dia Minutes 40 kivat thu ah ahing buoi kia laiun, laisiengthou sungma ah ahing mukia uhi. Tuami ahileh Kumpipa Hezekiah damlou laiin nihim kalbi sawm nituotawn thu ahing thei khekia uhi (2Kings 20:9-11 simin). Tua Nihim kalbi Sawm kinuotawn in 20 Degree hiin athei ua, tua khu Minutes 40 alut hi, chin asuikhia uhi. Tamna Telsuimite buoina Laisiengthou in hilchien thei ahileh, na pil nuom leh Laisiengthou sim tam in, pilna, siemna guoh hilou in, kumtawn hinna lampi leh melmapa Setan thang apat suohtat theina zong hingpe nalai ding hi.

2. SCIENCE IN LAISIENGTHOU PILNA THEIJOU LOU:
Leitung pilna siemna kizilna laibu (subject) zousie khu Laisiengthou sungah akimu kim hi. Tuate ahileh:

a) Biology: 
Biology pilna in pasal leh numei chii (gene) akigawm khawm chiengin mihing hing piang theipan in agen hi. Nanleh Mangpa Jesu khu mihing chii panglou in Hagau Siengthou in nungah siengthou Mary sungah piengsah hi (Mt. 1:20). Tami pen biology pilna in theijou lou hi.

b) Chemistry: 
Mangpa Jesu’n Kanaah khuo a moupawi ah Tui ahing bei in Leenggazu tuitah bangma toh hallou pien khietna din Tui sieng zang hi (Jn. 2:9). Tamin pen Chemistry pilna in theijou lou hi. Tualeh chemistry pilna in Hyrogen 2 leh Oxigen 1 (H2O) akigawm chiengin tui piengkhia hi, achi hi. Nanleh Pasian in Suongpi akipat Tui apulsah hi (Exo. 17:6), tami khu Chemistry pilna in theijou lou hi.

c) Physics: 
Mangpa Jesu ashi a, ni thum ni’n han akipat thoukia in Van ah akal tou hi (Nasp. 1:9). Van akaltouna din Mangpa Jesun vanzat bangma zanglou hi, tami thu khu Physic pilna in theijou lou hi.

d) Economic: 
Mangpa Jesu’n mipi sang nga (5000) Tanghou tun nga leh Nga pheng ni toh ava a, akine moh Seu sawmleni aval nalai hi (Jn. 6: 1ff). Tami thu khu economic pilna in theijou lou hi.

e) History: 
Mangpa Jesu pen akipatna leh atawpna (alpha & omega) ahi (Isai. 48: 1-2, Kil. 1:8, 21: 6). Tami pen leitung Tangmi’n (history) theijou lou hi.

f) Medicines: 
Mangpa Jesun, damlou tampi damsah in, mi shi nangawn zong kai thou hi.  Tua damloute leh mi shite khu Damdawi nehsah hilou hi. Tami thu zong medicines pilna in theijou lou hi.

g) Law of Nature: 
Pasian in Israel mipiten Tuipi San akan ding lai un, tuipi pen ziet-le-vei a bang (wall) bangin akihensah a, tuolgumgaw a Israel mipite pei in agal langkhat agalkai uhi (Exo. 14:21). Tami thupen law of nature in theijou lou hi. Tualeh Siempu Elisha in tuisung a kia Heitang (Axe) kepen lakhiet nadin chiengkang khat zang hi (2Kings 6:6). Tua chiengkang tungtawn in tui sunga kia Heitang hing kilam khia hi, tami thu zong law of nature pilna in theijou lou hi. Tualeh, Mangpa Jesu tui tunga apei zong (Mt. 14: 25-26) theilou lou uhi.

3. LAISIEWNGTHOU AH DEPARTMENT TUOMTUOM AKIM HI:
Laisiengthou bu 66 sunga leitung ah leitung Department tuomtuomte akimu thei hi, tuate ahileh:

a) Genesis laibu khu Workshop Department ahi: 
Tami laibu sunga Mistry siempen khu Pasian ahia, Aman Lei-le-Van asiemdan thu akimu hi.

b) Exodus to Deuteronomy laibu khu Law Department ahi: 
Tami laibu 4 sungah Pasian in mihing a siemte a etkawl dante, mihingten azui dingua Dan (Dan) thupia abawlsah thute, gam-le-nam humbit didante leh lamkai ding aguotdan thute akimu hi.

c) Joshua to Esther laibu khu History Department ahi: 
Tami laibu tengah Nam leh innkuon khang tanchinte, kumpi leh a vaihawm dan thute, a vaihawm hunsungte uh, kidou thu leh akilem kia dan thute leh mimal tanchin tampi imu hi.

d) Job laibu khu Philosophy Department ahi: 
Tami laibu sungah mihingte kinielna, thuhamsah tahtah, dih tuohtuoh ngal, adihzaw lah um, ngaituanna zanga thudih suikhiet ding thu tampi a um a, atawpna ah “Ka hing muta” chiin thudih khu pom ahita hi.

e) Late (Pslam) laibu khu Music Department ahi: 
Tami laibu sunga mi kipahte sah ding la a um a, tualeh mi lungkham leh beidongte sah ding la zong aum hi, tualeh mipil penpente sah ding la zong a um a, bu ching mama hi.

f) Thupilte (Proverbs) laibu khu Business or Wisdom Department ahi: 
Tami laibu sungah vaihawm siem leh ngaituohna dih zang utte adi’n, tami sanga thupil aum sih ding hi. Thupilte kingahna laigil pen khu “Mangpa zau khu pilna bulpi ahi” chi khu ahi hi.

g) Thugenpa (Ecclesiates) laibu khu Reseach Department ahi: 
Tami laibu sungah khovel a sil tungte leh athuotu mihingte’n atung ua sil tungte ana maituodan, pilna leh motna ichite, shina leh hinna umzia ichite chiengtah in izil/ muthei hi. Atawpna a mukhiet a um khu ahileh, “Pasian panglou in leitungah sil umte bangma hilou” chi ahi.

h) Solomon la khu Love Department ahi: 
Mihing hinkhuo a kingahna laigil khu itna ahi. I itpente kunga um khu vangam toh kibang phial ahia, tualeh i itloute kunga um kha khu Gawtmun Meidil cheplohna abangzel hi. Tami laibu’n agetnuom pen ahileh, “Pasian hing itna amanphat dan” chi khu ahi hi.

i) Guolnei Isai to Malaki laibu khu Telecom Department ahi: 
Tamna Van leh Lei kihoutuona gui ni te khu Guoleite leh Siempute ahidan uh imu hi. Pasian in Guolneite zangin mihingte ahoupi a, mihingten siempute tungtawn in Pasian ahoupi hi.

j) Khantanhoi lite (Mathiu to John) laibu khu Labour & Emplyoment Exchange Department ahi: 
Tamna Khantanhoi lite sungah kumpite Kumpi, leengte Leeng, houtute houtu khu Jesu Khrist in sua (slave) hina nna ahing sem hi. Tamna kipat in Thuhun Lui a Guolneite, siempute leh kumpite akhawlta (abeite) a, Mangpa Jesu Khrist khu i Guolnei, i Siempu leh i Kumpipa ahing hita hi.

k) Nasepte (Acts) laibu khu Power & Electricity Department ahi: 
Khantanhoi mei vah in Palestine gamsung guoh hilou in Asia Minor gamte, Rom gam, Spain gam leh leitung kawl ningli adeng suodan akimu hi. 

l) Laiha (Apistle) teng khu Communication Department ahi: 
Laihate laibu sunga kihanthawnna, ki zilsahna thute, kipahtah a sil kibawltuona thute, thu poimaw ngen giel a kizahna thute akimu hi.

m) Kihilna (Revelation) laibu khu Judgment Department ahi:  
Lasiengthou bul lam a “Law Department” imu pen, tami laibun atuomsuoh hi. Deparment vaihawmna zousie tami laibu in akhaikhawm sieng a, Kumpipa Jesu Khrist masang a mi zousie a peikhawm ding ua, tuana amau nasep bangchiet a vaihawmna um ding ahidan akimu hi.

4. MISIEMTEN LAISIENGTHOU SUNGAH PILNA AMUCHIEN DAN UH:
Leitung kivaihawmna adia pilna athupipen khat ahia, tua pilna khu Laisiengthou sunga bukim ahidan, mipil, misiemte kamsuo ensuh nalai vai ei:

a) Ulysses Simpson Grant (1822-1885): 
Aman, “Gam khangtou khat isuo theina dingin Laisiengthou simin, i kilamkaisah ding poimaw hi” chin agen hi. Grant ahileh US President a 18na pa ahi hi.

b) Herbert Hover (1874-1965): 
Aman “Laibu zousie lah ah laisiengthou in pilna dihtah hingpia hi” chin ana gen ngai hi. Ama ahileh US President a 31 na pa ahi hi.

c) George Washington Carver (1864-1934): 
Ama ahileh Negro mi ahia, aneu akipat Pasian a zatat mipil (educator) leh scientist khat zong ahi. Tualeh ama khu Whitehouse ah neh-le-tah bawl in aum hi. Pilna, siemna hoi akipat na mu ahiei chia min adot uleh, aman, “Pasian thu (Laisiengthou) ka lungngaina pan Mangpa’n tamte bawl theina pilna ahing pia hi chin 1:30 hrs sung Techi in apang hi.” Ama pildan ahileh Alu apat nehthei chi 150, Peanut akipat chi 300 bang abawl thei hi, akichi hi.

d) Galileo Galilei (1564-1647): 
Aman, “mihingte pilna ka ngaisut chiengin tua pilna a pepa thupina ka thei chien deudeu hi” chin agen hi. Ama ahileh Experimental Physic mukhepa ahi hi.

e) Blaise Pascal (1623-1662): 
Aman, “Laisiengthou in Mangpa Jesu thu gen ahiman in, laisiengthou panglou in bangma kitheilou ding ahi. Laisiengthou umsih leh kho miel sunga um toh kibang ding ihia, Pasian umzia leh mihing umzia zong kithei joulou dig ahi” chin agen hi. Pascal ahileh Hydrostatics, Hydrody-namics, leh Theology of Probability lamkaipa ahi hi.

f) Sir Isaac Newton (1642-1727): 
Ama ahileh Classical Physic leh Infinitesmal Calculus mukhepa ahia, aman agen dan in, “Pasian umlou chipen a ngawlhuoi thu leh a zadah huoi thu ahi a, tua bang ginna in sye (teacher) haulou ding hi” chin agen hi.

g) Dr Gordon Wenham (1943.b.): 
Aman, “Laisiengthou sim lechin na pil dinga, gingta lechin hamuonna na nei dinga a, zui lechin na hinkhuo a siengthou ding hi” chin agen hi.

h) John Brow (1800-1859): 
Aman, “Leitung sanga nuom zaw gam a tentheina ding khu Laisiengthou in hing hil thei hi” chin agen hi.

i) Dr. C.S. Lewis (1898-1995): 
Aman, “Laibu dangte in pilna a khang sah a, Laisiengthou in ahileh i hinkhuo henglam dang hi” chin agen hi.

5. LAISIENGTHOU GINGTALOU MIPILTE KISIA DAN:
Late 14: 1 nan, “Mimoh in alungtang in Pasian um sih” chin angaisut uhi. Leitung a mipil, misiem tampin ahatlai, abwlthei sungteng un alaisiengthou thugen gingtalou in niel nan u’leh zong ashi kuon, aman kuon un Laisiengthou thugen dih ahidan aphuong khe veve hi, tua banga mipilte ahileh:

a) England mipil Charles Darwin (1809-1882): 
Aman, “Mihing pen Pasian siem hilou in Jong (monkey) akipat ahi” chi’n Evolution Theory tungtawn in hing genkia hi. Tuabang giina in khristian sung buoisah jou mama hi. Aman ashi ding kuon in, “Evolution Theory dihlou ahidan leh Laisiengthou thugen dih ahidan Phuong khe veve hi.” Darwin in mihingte Jong akipat chi nanleh laisiengthou in “Pasian lim-le-mel sun a siem ahidan” agen chieng mama hi (Gen. 1: 26-27). 

b) English philosopher Thomas Hobbes (1586-1679): 
Ama ahileh Pasian leh Liasiengthou gingta loupe ahi. Hinanleh ashi ding kuon in, “ka din sah in a jauhuoi khomielpi sunga awl awl in lutsuh ing” chin ashi hi. Laisengthou in mipiengtha loute umna dia agen Meidil um ahidan ashi kuon mama in Phuong khe veve hi.

c) German lamkai minthang khat Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832): 
Ama zong Laisiengthou gingtalou mipil khat ahi. Ashi ding kuon in, “khovah hing musah un, khomiel ka jau hi” chia akikou laiin, agei a umten apuonsilte asutkhiet sah ua, nanleh aman, “khuo miel deudeu ei, khovah hing musah un” chin ashi hi.

d) American Politician khat David Wilmot (1814-1868): 
Ama zong Laisiengthou gingta lou khat ahi. A shi ding kuon in, “Laisiengthou ka nuol man in ka hinna pumpi suplaw ing ei” chia agen jou in ashi hi.

e) Scottish Philosopher leh Historian David Hume (1711-1776): 
Aman laisiengthou gingta lou, thamlou in Vangam leh Meidil umdia zong gingtaloupa ahia, ashi ding kuon in, “Meidil sungah gentheina tuoh ta ing” chikawm in ashi hi.

f) US Philosopher leh Political activist khat Thomas Paine (1737-1809): 
A hinkhuo a Pasian thu ngaisahlou mi khat ahi hi. Ama ahileh USA gam in Britishte khut sungapat zalenna amu nadia theitawp suo a pang khat ahi hi. A shi ding kuon in, “Mangpa Pasian aw, hing panpi in. Hichijah tah a thuo mai ding kamah? Ka tung a bangteng hing tung nalai ding ahiei?” chikawm kawm in ashi hi. 

g) France Philosopher Voltaire (1694-1778): 
Laisiengthou gingta loute lah a khat ahia, man agen dan in, “tunua kum 100 jouchiengin leitunga Laisiengthou ki manghil tading, tualeh tunua kum 30 jouchiengin leitung ah Khristian kichi um nonlou ding hi” chia agetnuo May 30th 1778 kum a, a shi ding kuon in, “Ka khelna hing ngaidam un. Koi in ka khelna/ gitlouna ang ngaidam jou diei?” chin ashi tahi. Ama shinuo kum 50 jouin Voltaire tenna inn khu “Geneva Bible Society ten a Inn leh a Press khu leiun Bible kisutna Zumpi dingin azang ua, tuana kipan leitung mun chinteng a Laisiengthou kihawmzana munpi leh khawl asuota hi.” Voltaire shi ding kuon a azennun (Nurse nun), “Europe gam sunga hausatna zousie toh hing kiguoi nanleh, Voltaire banga piengthalou shi dingte ka munuom/ mungam non sih hi” chin agen hi. Tualeh Law Wellace in, Pasian gintathuoi ahilou dan laibu khat agel sawm leh, khupdin in athum a Khristiante adia laibu sipnophuoi mama “Ben Hur” kichi ahing gel khe dai hi. Tualeh Frank Morrison in zong, Mangpa Jesu Thawkiana thu gelmang asawm laiin, angaituona hing kiheng lamdangin, “Koi in suong liakhia?”(Who moves the stone?) chi ahing gelkhe dai hi.

h) Laisiengthou gingtalou mipil dangte ahileh: 
Theoretical Physicist Albert Einstein (1879-1955), Franch Philosopher Rene Descartes (1596-1650), Dutch Philosopher Benedict Spinza (1632-1677), tualeh ning kum a hing na muolliemsan Stephen Hawkins loi ahi uhi.

Akhupsitna: Unaute aw, i thupi tungtawn in Khristian hinkhuo a galvan hoipen khu Laisiengthou ahidan, leitung pilna siemna kisinna laibu (subject) teng kimna ahidan, tualeh laisiengthou tungtawn a pilna siemna mute kamsuo leh laisiengthou gingtaloute ashi ding kuon ua laisiengthou dih ahidan a gentte uh nasim ta a, nang na laisiengthou bangchin na gel ei? simlou a Table tunga puong thelthul a koi mai ding maw? Na kumtawn hagau ding leh tahsa pilna siemna na die leh Pasian kunga ngen inlen laisiengthou asim in sim tam lechin na lungsim mi thing vah van, thutah, thudih hing khensiem vachin, tuachin etton tah khristian na hing suota ding hi. Na laiseingthou nang nasim lou leh koi in asim diei? nang na zui lou leh koi in hing zuipi van a chi ei, sim inlen, Pasian thutah muchien in, zang inlen hinpi in, Laisiengthou manphatdan leh athupidan, pilna, siemna chin teng upna mun ahidan thei siem a WY teng vel a pilna siemna suilou a Laisiengthou tungtawn a pilna, siemna suite hithei chietdin Mangpa’n simtu zousie thupha hing pechiet tahen, chi ka thumna leh ka hing deisahna lienpen kang pia hi.
----
Share:

GUOLNEI DIHLOUTE (False Prophets) ✍🏻 Pastor M. Thangboi Zou

Tangtel: 
“Aziehpen Khrist tahlou leh guolnei tahlou ahing pawt ding ua, tuaten chiemtenate leh sil lamdangte mite solna in a ensah ding uhi, hithei leh telte nangawn asol ding uhi” (Mak 13: 22)

Thumapui: Anai leh gamla a um ngaina tah a Gospel Tangkou simtu zousie jahna chibai hing buh ing ei. 

Tuni Gozut toh hoima a lah pot khethei tuonlou ding na hichiah ana sim in, na gintat khel ah Hagaulam ah phatuomna na mu ngei ding hi.

Na thugelte sauthei taluo, simpei huoi sih na chileh, Korean flim leh Hindi Serielte bangin ngaitua inlen sim lechin tom sa mama ding hite! Pasian thutah tampi nasim a bawn na lung akihei thei nailou leh tom noukhat a kigielten na lungsim bun mama lou ding ahi chi thei in.

I thupi tel akipat in mawltah in anuoi ah Point-2 zangin isui chien ding hi. Tuate ahileh:
1. GENCHETNA:
Mangpa Jesu hunlai a, Pasian thukhamte asesah syete toh kibangin tu hattuom hun ah zong Pasian nasemte lah ah Pasian thupieh banga gamtalou mite pilvan huoi mama hi (Mt. 24: 11, 24). Mangpa Jesu in Khristian laigel mite, syete, hattuom enkawl lamkaite, Khantanhoi thu gente leh laihilte’n Khrist ka gingta chi nan uleh zong gingtu dihtah lou zong hithei uhi, chi ahing hilkhawl masa hi. Tami toh kisai anuoi ah point-3 ensuh vaileh:

i) Tabang mite khu apolam ah “mi mai a misiengthou bangin” aum uhi (Mt. 23: 28). “Belam vun silte” ahi uhi (Mt. 7: 15). Amauten a thugenna uah Pasian kammal ma bulphuh in, dihna thu ma tangkou ding uhi. Amauten Pasian gam leh anasepna thupi sain, hagau mangthaiten hundamna amutheina dingun veina lienpi nei in, itna nei tahtah bangin umkha thei ding uhi. Hagau Siengthou sathau nu na tang bang danin patatna muin, Pasian nasem tahtahte bangin kilang khe thei ding uhi. Sillamdangte zong bawlin minphatna muin mi tampin zong a anua zuikha thei uhi (Mt. 7: 21-23 cf. 24: 11, 24, 2Kor. 11: 13-15).

ii) Hinanleh tamite khu Thuhun Lui hun a guolnei dihloute ha-le-suon ahi ua, Thuhun Tha hun a Pharisaite ahi uhi (Danp. 13: 3, 1Leengte 18: 40, Neh. 6: 12, Jer. 14: 14, Hos. 4: 15 hilchetnate zong simbe in). Amaute ahi u’leh, “Nouten Nou leh kuong pulam na silsieng ua, hinanleh asung lah lepguhna leh kidehlounain adim uhi, noute pen han kizutngou apulam kilawmtah a kilang, asunglam lah mishi hu leh silnieh chintenga dim bang na hi uhi, pulam ah mihingte mitmu in dihtat bangin na kilang ua, hinanleh na sunglam uh khu lepchiena leh gitlouna in adim hi” (Mt. 23: 25, 27-28) kichite ahi uhi. A lungsim Kot uh kikhah in lunggulna, lungtang khauna, chi-le-sa lunggulna, huoihamna leh hansanna lungsim nei uhi.

iii) Tabang a kibawl tom miten Hattuom sung thuzaw theina thuneina (power) nei uhi.

a) Zuouthei lamkaite leh thuhilte khu chitahin, thudihin, siengthou in, Khrist sungah ginna dih toh nasem kipan masa uhi. Tuajou chiengin Pasian gam akipat kihemkhie un (1Kor. 6: 9-10, Gal. 5: 19-21, Eph. 5:5-6 chite simbe in), thutah nasem banga, akinei vangun Setan vanzat asuoh uhi (2Kor. 11: 15 sim in).

b) Guolnei dihloute (zuauthei thuhilte) khu Khrist sunga gingtu dihtah hingailou ahi uhi. Amaute khu Setan in a akipatchil akipan Hattuom sung a khawi hi (Kil. 13: 24-28, 36-43). Amaute siemna leh kivana un alawchinna uh belap nalai hi. Jesu Khrist nasepna thupite athupi ngaituolouna dingun Setan in amaute min leh hina toh midangte thuzaw hi. Amaute zuauthei lamkai ahilam uh kipholkhia in kihawkhia hileh khantanhoi in man nei nonlou in Khrist minse ding hi chi Setan in athei hi.

2. ETCHETNA:
Mangpa Jesu’n tabang a guolnei dihloute etkhietna dingin Khantanhoi laibute sungah a nuazuite kungah sawm-le-li vei (14 times) ana hilkhawl hi (Mt. 7: 15, 16: 6, 11, 24: 4, 24, Mk. 4: 24, 8: 15, 12: 38-40, 13: 5, Lk. 12: 1, 17: 23, 20: 46, 21: 8 chite sim in). Mun khen khat ah Hattuom sunga laihil syete, thuhil syete, leh lamkaite zong gingtuten a etchetna dingun kihawnthawn hi. 

Tuate ahileh:
i) Amaute hinkhuo thei chien in, kukal tah in Pasian kungah chitahna lungsim toh akilatna uh akimu khie ei? amau hinkhuo ah Hagau Siengthou nasep na ga (hagau gate) akilang khie ei? (Gal. 5: 22-23), mikhielte a it (hepi) uai? (Jn. 3: 16), gitlouna mudahin dihtatna a it uai mah? (Heb. 1: 9), gitlouna (suol gal douna) ah hangsan tahin a pang uai mah? (Mt. 23: Lk. 3: 18-20) chite hoitan enchien in.

ii) Amaute gamtatdan thei khie in. A dih leh thutah a Khristian lamkaiten sil li (4 things) lunggul in asui ding uhi. Tuate ahileh:
a) Khrist a kipatawina ding (2Kor. 8: 23, Phil. 1: 20).

b) Sienthouna vanga hattuom mapui ding (Nasp. 26: 18, 1Kor. 6: 18, 2Kor. 6: 16-18).

c) Hagau mangthaiten hundamna amu theina ding (1Kor. 9: 19-22) leh

d) Khrist leh anuazuiten tam Khantanhoi ma atangkou na ding (Phil. 1: 16, Juda 1: 3).

iii) Amaute hinkhuo ah a thugente uh a ga khe eima chia etchien ding. Zuouthei lamkaite vangin ahinkhuo kikhel mi zong a um thei a, ahivangin tuate Pasian thutah laisiengthou pomkipna a hinkhuo uah umlou/ neilou uhi (Mt. 7: 16 hilchetna en vai).

Mt. 7: 16 nan “Amaute aga uah na theipai ding uhi, mi’n khaulingnei gui ah grepe ga alou ngai uh amah? Ahisihleh theimiling kungah theipi alou ngai uh amah?”.

Guolnei dihloute (Zuauthei thuhilte) a pulam uh adih toh akibat vangun, asunglam khu “Ngia gongsan abang uhi” (Mt. 7: 15) chin agen hi. Amaute a ga kithei khe thei hi. Amau nuazuite hinkhuo a kilang a hoilou gamtatziate khu Guolnei dihloute nasep ga ahi a (1Jn. 4: 5-6), tamna anuoi a chiemtena te ahing bang ding uhi:

1. Amaute Khristian akichi ding ua, Pasian thutah sangin mimalte thupisa zaw ding uhi (7: 21). Amauten Pasian sangin Pasian silsiemte abe zaw ding uhi (cf. Rom 1: 25).

2. Amauten Pasian vangletna sangin mau deina thupisa zaw ding uhi. Amaute ginna bulpi khu Pasian a kibulphu lou un amau mama uah akibulphu ding uhi (7: 21-23, 2Tim. 4: 3).

3. Akihilnate uh mihingte kihilna leh ngeinate khu Pasian thutah toh akilebul vangin, amauten pawm ding uhi (7: 24-27, 1Jn. 4: 6).

4. Amauten Pasian thutah kihilna sunga kiphungvuh sangin biehna toh kisai kiphutkhie silte leh sillangdangte suiin ahi sa ding ua, tuapen thutah thudih a kipsah na dingin athuneipen hisaw zaw ding uhi (7: 22-23).

5. Amauten ginna bulpi pen pomjou lou in, dihlouna “lampi tanzau” toh hundamna apethei thuhilte sui ding uhi (7: 13-14, 23, 2Tim. 4: 3).

iv) Laisiengthou ah akingapna uh enchien in. Tami khu akilangkhie athupipen ahi hi. A thu i man ding leh i jui ding thu khu Laisiengthou ahiman in, amauten Pasian kammal Laisiengthou sunga aum zousie Thuhun Lui leh Thuhun Tha achil akipan Hagau Siengthou huhahkhum toh kigel Pasian kammal ahina hi chi agingtah tah na uai mah enchien in (2Jn. 1: 9-11). Tabang ginna anei sih uleh agen thute uh pen Pasian akipan hilou ahi chi thei chien mai un.

v) Atawpna ah Pasian sum thu ah zatatna leh dihtahna lungsim nei uai mah chi enchien in. Amau leh amau hamphatna ding hilou in (Pasian sumpi kem khen khatten asum kep uh mau dei dandan akizat, tuate genna ahi), mopuohna leh lungsim hoina toh sumpite azang uai, Pasian nasepna alamzang na dingin Thuhun Tha sunga lamkaite hinkhuo zat ding dan toh kitua kithuhilna toh kituo in azang na uai mah? (1Tim. 3: 3, 6: 9-10) chite enchien un.
 
Akhupsitna: hichin khupsit mai vai, “mi chitah gingtuten mi zousie ahinkhu uleh a thumnate uh enchien ding hitalei, hattuom sungah Guolnei dihlou (thuhil dihlou) lamkaite um veve nalai ding hi, aziehpen Pasian in ahepkhiet hun tung nailou ahi chiengin Setan panpina toh amaute leitungah kisuh mang sieng joulou ding hi” chi thei chien mai vai. Ahin tuabang mite apat na kiven zouna dingin amasan nang leh nang kikem hoi in, Bible thutah kipui sah in, Bible thutah, thudih na theichien loute “Sial khautu in tu sinlen, tuami thei dia na gingtat Pastorte, Pasian mizatte va dong ngam in, tuamin minsietna ding hilou in, minsietna leh muolphouna akipat suotatna ahizaw ding hi”. Tulai mi khen khatte theilou kitheisahte ziehin hattuom tampi buoi, akhenval a theite ziehin zong buoi semsem nalai ahi man in Thumna toh Bible toh pang in na hinkhuo kikem sah lechin tamna igen THUHIL DIHLOUte akipan Mangpa Pasian in ahing vengbit mama ding hi.

Mangpa Pasian in bang chibangte ahoi ahi chi a, bangchite hoilou ahiei chi akhen siem thei dingin, simtu zousie pilna chimtah toh hing guolzawl chiet tahen, chi ka thumna ahi hi.
---
Share:

LAMKAITE HINA ✍🏻 Pastor M. Thangboi Zou

Bible Tangtel: “Na naupanna koiman simmaw sih heh, hinanleh hamkam suoh ah, gamtat dan ah, itna lam ah, hagau lam ah, sienthouna lam ah, gingtute ettawn ding hizaw in” (1Tim. 4: 12).

Hattuom lamkaite leh Nipi Sangsyete, nu leh pate, lamkai khat ihina uah mite ettawn thei dingin na gamtat dan ah pilvang in. Lamkai khat na hina ah, _“Ham kamsuo ah, gamtat khohei ah, itna inei dan ah, sienthouna lam ah, hagaulam ah gingtute ettawn din up sawm din, alampi thei in. Tua lampi zong zui inlen, midangte zong toh tua lampi zui sah in.” Joshua in Kannan gam lampi thei in, tuanah Israel mite azui sah hi. Lamkai hoi hina dia Pasian in Joshua kunga agente tamlou anuoi ah enkhawm vai:

i) Hattah leh hangsan in (Josh. 1: 8): Lamkai khen khatte ,ipite tungah kingah in, mipite abasap chiengun ama zong basam pai hi. Lamkai nahi, Hattah leh hangsan in, lamkai khen khatte hangsan lou uhi. Lamkai khat na hi a, “Silhoi theine pi a, bawl khiel kha ding na zau laisie, bangma nahoi na semkhe bai sih ding hi, Pasian muong ngam inlen, nathei silhoi pen abawlkhe jou din pan la ngam in, tuamin pichinna, khantouna ahing tun ding hi”, chi thei in, thutanna hoi bawl ngam in!

ii) Pasian thupieh zousie zui in (Josh. 1: 7): Lamkai khai na kichi a, na thuthu in mapui sinlen, Pasian thupieh te zousie zui in, tua toh mapui in. nang pen lamkai na hi vangin khiel thei veve nahi. Khelna na bawllou na din khelna bawl theilou Pasian thupieh te zui in.

iii) Pasian in ahing umpi na thei in (1. 9): Lamkai I chite pen khat veivei chiah tangkhat thei hi. Lamkai nahi leh Pasian in ahing um pina thei zing in, tami thu na thei zing na leh lamkai hoi na suoh ding hi. Koiman ahing uppi lou vangin Pasian in ahing umpi ahiman in, nang chou in ma napui sih ding hi.

Tunin tahsalam leh hagaulam a lamkai khen khatte, ama thuthu a vaihawm atamta zieh in, Nam sung leh Hattuom sung akhan ding bang a khang theilou mi a muthei ding atam mama hi. Lamkai ichipen, “Ei hoisah dan, dei dan a mapuitu dia guot ihi sih a, Pasian deidan, Pasian hoisah dante semkhe dia guot ahidan thei chiet vai”, chi ka hing ngen hi.
---
Share:

LAISIENGTHOU MANPHATDAN THEI A SIM DINGDAN

_✍🏻 Pastor M. Thangboi Zou              
Area Pastor, Lamka East Division, MELC

Thumapui: Gingtu mi tampi bang achi leh Hagau a Piching na Hinkhuo zangthei lou uh adiei? chi na ngaisut ngaitai ma? Azieh tampi um na va, Kei mimawl mukhiet dan in, vang Bible simtam lou zieh zong hidin ka gingta hi. Bible ka sim zing veleh nachi maithei, amanphatdan leh asim dingdan nathei lou zieh zong hithei ding hi, tuomi zie’n, tunin I Hagau Hinkhuo uah iphat tuompi theikha uleh chin, “Bible Manphatdan Thei a Sim Ding dan” chi ka hing giel hi. 

Leitung a Laibu minthang pen leh akizuo tampen khu Laisiengthou ahi, Laisiengthou in Gingtute hinkhuo Lampi ding akawmu pie hi, Laisiengthou khu Pasian Kamteng kimuna laibu ahi dan 2Tim. 3: 16 nan, “Laisiengthou zousie Pasian huhakhuma pieh ahi a, thuhil na ding, phawhilna ding, bawlhoina ding, leh dihtatna lam a kithuhilna dingin aphatuom hi” chin agen hi. Misiemten Laisiengthou sim dingdan leh amanphatdan anagente uh eiten zong izuithei uah, iphattuompi thei kha u’leh chin ka hing kaikhawm hi. 

Laisiengthou siem a kigen minthang Dr Wilbur M. Smith in Laisiengthou a Hihna 7 (7 characteristics of the Bible) agente envai:
i) Laisiengthou in khelna amukhie a, I khelna ahing thei sah hi.
ii) Laisiengthou khu I khelna sopsiengna die panpitu hoipen ahi.
iii) Laisiengthou in eite Hagau lam a hatna ahingpie hi.
iv) Laisiengthou in silhoi ibawl dingte ahing kawmu/ genpie/ hil hi.
v) Laisiengthou in khelna Gal douzou din hatna ahingpie hi.
vi) Laisiengthou in I Hinna uh Ga tampi hidin ang panpi hi.
vii) Laisiengthou in Thum dingdan leh silbawl theina ahingpie hi, chin ana gen hi.

Tualeh Pilna leh Damdawi (Doctor) siem a kigen minthang Dr Howard A Kelley in zong, Laisiengthou manphatdan leh sim dingdan hichin ana gen kia hi, tuate ahileh:
i) Laisiengthou na sim chiengin Thumna toh pan in, achi hi (Ps. 119: 18, Josh. 16: 13-15).
ii) Laisiengthou nasim namun a Thutah leh siltha namu khiette Laibu dang khat a gielkhie/ chiemte in.
iii) Laisiengthou nasim chie awltan, Ngaituoh kawm in, na sim namun in agente ngaituoh tha inlen, sim kiekie in.
iv) Laisiengthou nasim chia na lungsim a na koi/ na thei dingte ahileh:
a) Na simna Thupi bang ahiei? chi theikhiet sawm in.
b) A geltu koi? Bangthu ahiei agen, akigel hun amite koite? Bang zui/ bawl ding  thutha aum ei? chite thei khiet sawm in.
c) Khelna ka topsan thei ding bang agen ei? chite suikhiet sawm in.
d) Thupie dang bang akigen aum ei? chite hawlkhiet sawm in.

Laisiengthou simdan chi tampi aum a, nanleh ahoipen leh amanpha pen khu “Kipumpie a Thumna toh panga Laisiengthou simkan a hoi leh phatuom aum sih hi” chin agen hi.

Laisiengthou na sim chienga na bawl/  na thei ding sil 4 igen nalai ding hi, tuate khu:
i) Suichietna (Observation): Laisiengthou nasim chiengin, na sim namun a kigiel bangbang a theidie vielchien/ suichien ding ahi, maw simsim lou ding, hoita suichet detdet a sim ding ahi. Tuachilou in nalam piel kha ding hi, pilvang ahoi hi.

ii) Lekhietdan (Interpretation): 
Tamin agen nuom pen ahileh, na Laisiengthou lekhietna lam toh kisai ahi. Na simna mun a kigielte, koi in koi kunga ana gel/ gen, bang deina zieh a kigiel ahiei chite mukhiet sawmdia lekhiet pan ding ahi, tua chilou a ei hoisa dandan a kimoh lekhiet theilou ahi, na lekhiel leh buoina kipatna hingal ding ahizien in, hoitan suichien masa phot din iki ngen zaw hi.

iii) Ngetna (Application):  Na Laisiengthou simte Hagua a mi masate hinkhuo leh a nasepdan, tualeh Pasian a gindan/ zaudan uh tanchin  ahi hi. Tamna nasim napan sa ngetna hileh, na simte bang a nang inzong na hinkhuo a zatkhiet ding, sulatdia ngetna ahi hi. Mi khen khatten, Laisiengthou asim chiengun, akigente ama hinkhuo a zat theidie umsalou, midangte adia sim, tuabang miten Laisiengthou amanphatdan atheisiem bei sih ding hi.

iv) Akizopmatna (Co-Relation):
Tamin agennuom ahileh, Laisiengthou Hilchetna leh I pomdan ahi hi. Laisiengthou mun khat na sim chiengin, tuomi mun chou en sinlen, adang akizoitawn, Tang dangten bangchin agen ei, akituoh leh tuolou dan suikhietna zat ding ahi hi. Mi khenkhatten Laisiengthou asim chiengun, “Sumkuong Chieng kei/ tu” dan in, asimna mun chou pansan, mundangten bangchin a gen ei?chite sui/ et-kah sawm lou in, tuami khu akhente adin, dinkhiel thei ahizien, pil vang angai mama hi.

Akhupsitna: Laibu dangte banga I Laisiengthou upen kimaw simsim theilou ahia, hunpie ngai, lungsim pie ngai, pen-le-laipuon zang a kipat ngai ahi, neulai a ABCD simdan a kimawh simsim theilou ahidan na theichien tai ma? Maw simsim pen in phattuomna hingpe lou ding, ahinla Simlou a Almara leh Table tunga puongthelthul a koite sangin, amaw simsim ten neukhat phattuomna neizaw mai thei hi (asim kingkenglou te sangin). Khristian khat na hi a, na ki Hagau mi sa vanga Laisiengthou na sim ngailou leh Hagau mi hi tahtah lou nahi chi kigel doh mai in, Laisiengthou pen sim maimai die hunlou in zuiding ahidan Jakob 1: 22 nan,“Hinanleh nouma leh nouma kisol in thungaikhie maimai hilouin, thuzuite hi zaw un” chin agen hi. Tualeh gingtute die Laisiengthou khu ihinkhuo adie bang adiei? ichileh Ps. 119: 105 nan, “Na thu khu ka kenga dingin meivah ahi a, ka lampi a dingin vah ahi” chin agen hi. Khristianten ihinkhuo a melmapa Setan izaw theina dingun, Setan in Mangpa Jesu a sollai in, Mangpa Jesun thugen chiemte vai, tuakhu, “Mihing tanghou guoh in ahing sih dinga, Pasian kam a thu chin pawtin ahingzaw ding” chin Mt. 4:4, Lk. 4:4 naten agen hi. Tunia kipan Laisiengthou manphatdan thei a simthei tadin, simtu zousie Mangpan thupha hingpe chiet tahen, chi ka thumna ahi hi.
---------
Share:

ZUAPA ~ David Tuang

💠💠💠 ZUAPA 💠💠💠

💪 Zi leh tate' ading ahih nak leh tha leh ngal siit loin, a hanciam den ZUAPA ahi hi.

💪 Haksatna leh lauhuaina tampi om mah ta leh zi leh tate' ading ahih nak leh nawk ngam lah aneilo ZUAPA ahi hi.

💪 A sep, a bawlnate ah Zi leh tate' lungnopmawh ding ut loin, a nopna teng bek gen in, a haksatna taktak teng a imcip den ZUAPA ahi hi.

💪 Zi leh tate'n a telkhialh ding zah dongin, na khatpeuhpeuh a lei ngamloh hun zong om thei zel a, tua pen a taktak in, a neihzah uh tel lua mahmah ahih manin sum leh paii a zek ziahziah ngam lo ZUAPA ahi hi.

💪 Pilna siamna nei se ta kei leh zi leh tate' adingin ahih theihna khempeuh sunghkhia in a kipiakhia den ZUAPA ahi hi.

💪 Zi leh tate' ading ahih nak leh zum leh dai zong khual loin, mihai abat hun tamveipi a om ZUAPA ahi hi. 

💪 Zi leh tate'n a utut un aci phial zongin, itna tawh a maisak den ZUAPA ahi hi.

💪 Inn vai, lo vai leh zi leh tate' mai lam ding a ngaihsutsutna in ihmut zong a cim zo ngeilo ZUAPA ahi hi.

💪 A niampen pan a sangpen ah, khuamial sung pan khuavak sungah, haksatna pan nopsakna-ah zi leh tate a tunpih zawhna dingin a hanciam den ZUAPA ahi hi.

💪 Zi leh tate' adingin a nuntakna buppi kikham in, leitung nuntakna a dosak den ZUAPA ahi hi.

💪 A nuntakna hu abei dong( a lungtang a khawl ma teng) zi leh tate' adingin, a nuntakna buppi a suplawh ngam den ZUAPA ahi hi.

💪 Zi leh tate' ading ahih nak leh, a thuak ding leh a si dingin a baihsa-in a om den ZUAPA ahi hi.

👉 ZUAPA' ITNA na tel ni-in ama tungah lungdam ko in la, amah khasiasak ngei dingin na ki upmawh leh ama tungah mawhmaina ngen in. Nang tungah na ZUAPA' lungkimna pen khang tampi kizom na thupha ding ahi hi.

👉 Hih thu leh lim(photo) pen mikim adingin maan khin khollo kha ding hi. Ahang pen, Pa hoih pawlkhat a om mah bangin Pa ginalo pawlkhat na om thei zel hi. Hi bang Pa hoih na neih leh, Pa hoih hong pia Pasian tung leh na Pa' tungah lungdam ko hamtang in. Pa' ginalo anei na hih khak zenzen leh zong, na Pa' ading thungetsak den in. Bangbang ahi zongin na pa pen na pa mah hiveve a, na pa' sisan pan mahin apiang na hi veve hi.

Pa' khempeuh tungah cidam khansauna om ta hen. Amen 🙏

Khazih sungah, ✍️ David Tuang 
Share:

GOVERNMENT KIFORM LE GMFDI ✍ Ds Haokip

TUCHUNG GOVERNMENT KIFORM LE GMFDI A PATHEN LHAGAO THUPHON

Amasan kanasei tan vannoi thu le ipi ti henlang gamsung kivaipoh dan ipi tijong le, koijin vai hin hom ding hikit jong le keiho GMFDI mun a Pakai aw ja a tahsan ho kalung linglau pouve kanati sa ahi. Ajehchu Pakai Pathen in angailut KUKI ZO chate chunga a plan and promise aseisoh kei ahitan ahi.

Pathen lhagao thuphon masa langa chun," nagam vaipo pau thanei na jong kalah peh tai," anati. Hichu keigel a chu BJP government hi lhuding hitan te tia kana gel ahi. Hinlah Pathen chun hoiche pen asei na ham vang ti kana hechen poi. Hinlah kana ginmo khat vang chu tuchung government kiform ding chungchanga vang kikhel na khat hung umding ahi ti vang chu kana gel e.

Hichea Pathen lhagao thuphon in anasei nagamsung vaipo pa...ati na chu MANIPUR gamsung hi asei na ana hiding dan ahie. Tua ivet le imittah uvin imu tauvin ahi. BIREN Akisong tapon, amai amuol tai...!

(Hetding khat chu; Pathen lhagao thuphon hin nagamsung u ati teng; Manipur state aseina hintin, nagamsung pumpiuva , ati teng India gamsung asei na hiding ahi.)

Aban leh tu naicha 5th june nikho a Pathen lhagao thuphon in asei na ah; nagamsung pumpiuva vaipo pa jong amin mai mai ya kitung ahitan, thanei lou banga kakoi ahitai, ati hi ivet kit a ahi le imusoh keiyuvin ihesoh keiyuve:

Tuchung LOKSABHA election result chu ivet a ahile, BJP akigel nabang le akison na banga lengdoh jou lou ahi. Bjp in seat 240 amu in , solid leading ahina dinga chu 272 apat chung lam amu ngai ahin, hinlah hiche jong chu lhing jou talouvin, 240 bou amu tan ahi. Hijeh a chu government asem nadinga chu 240+32 MP ngai ahitan, hijeh a chu NDA partner a kon a party dang dang hotoh alliance ahi ngai ahitai. Tu hin Party dang dang hon atosot phat u va anah nah a BJP chu kitung doh kit ahibouve. Modi hin government po kit jong le humpi hansan atho a thu amoh sei sei nading aum tapoi....thanei lou banga hung kitung ding ahitai.

Ipi hile aban chu Hepa Pathen programe ahitan, tahsan na neitah in eisem pa Pathen thupeh nit utin chon leu hen ,Pakai Pathen in na ahitoh thou thou ding ahi. 
Share:

Sekhukam Kuki: World War 1 Medal



Medallion with the name "Selkhukam Kuki" inscribed in it, for his contribution in World War 1.

Source: Kuki Hills
 

Share:

TBC Youth Department First General Body Meeting 2024

Tuni 28 April 2024 (Sunday) in TBC Youth Department in meeting kineih hi. Hunpat na ding in Tv.Lian in thumna nei in hun kipan hi.

TBCD YOUTH 
Agenda te:
1. Target
2. Talent (peipung)
3. Nameplate
4. Dan Siangthou a Zi/Pasal nei te
5. Youth Day & T-shirt.
 
Resolution:
1. Target: Tutung Target list pen May (tukha) ah hung ki khakhie ding a, October tan a piakkim teitei ding in ki thu pass hi. Member a target zah ding pen lamkai ten hung gual ding hi.
 
2. Talent: Talent pen ahi bang mah a, khateng ah kidong ding hi.
 
3. Nameplate: Nameplate pen tukha (May) a bawl khiet teitei ding in pha akisa a, asai ding in hih anuai a te muang tak a ngansiah ahi.
- Pa Mangzamuan, Tv. Dalsuan, Tv. Sangte leh Tg. Khualpu.
 
4. Dan siangthou a Zi/Pasal nei te: Dan siangthou a zi/pasal nei te, Khanglai min a Rs. 1000 piak touh zel ding in pha kisa hi. Tuole silpiak pen Delhi Active member te chou eligible ding hi.
 
5. Youth Day: Youth Day zat ding leh zatlou ding genkhomna kinei a, atamzaw te deihna bang in zat ding in pha kisa hi. Ani 17th May himahleh, atamzaw te hun awng ding geelna in 18th May ni a zat ding in pha kisa hi. Tutung Youth Day pen kumdang atoh kibanglou deuh tak a kizang ding a, Delhi sung ah OUTING dan a mun phak theihtheih na phak kisawm a, Khanglai ten tuo ni chiang a ding in ihun uh awng sak a, atam thei pen a pangsawm chiat ding in iki ngen uhi. Outing na mun enkhe ding in Tg. Paulianlal (Youth Promotor) le Tg. Alex Hangminlian muangtak a ngansiah ahi.
 
T-shirt: Youth Day T-shirt hung saisak ding in Tg. Paulianlal (YP) muangtak a ngansiah ahi.
 
Tawpna ding in Tg. Paulianlal in thumna nei in meeting kizou hi.
 
Sd/-(MICHAEL HAUSAWMTHANG)
Secretary, TBC Youth Department, Delhi
 
~ TBCD NEWSLETTER | 05-05-2024
Share:

TUUM NIPI/PALM SUNDAY ~ Rev. S. Thangnou

(Matt. 21:1-11; Mk. 11:1-11; Lk. 19:28-40; Jn.12:12-19)

Kristian biakna sung ah theih ding ni poimoh tampi om hi. Tuate lakah Palm Sunday/Tuum Nipi i chih kumteng a ih zakden khat ahi. TUUM NIPI ni leh amai a nipi ni kikal pen, “Gimthuakna Nipi kal (Passion Week)” kichi hi. Palm Sunday ichih pen Toupa Jesu Sabiltung nou tung a tuang in gualzou a Jerusalem a alut ni ahi. Gospel 4-te sung ah a kibang lou in gen dan tuamtuam om a, tamlou en ni.

Matthai, Marka, Luka in nungjuite nih masawl thu gen a, Johan in gen lou hi. Matthai bek in Sabiltung nuta thu a gen a, Marka Luka Johan in Sabiltung nou thu bek gen hi. Matthai, Marka Luka in ‘sut unla hung kai un’ a chi hi. “A paina ding uh puan phahsak,” Matthai Marka Luka in chi a, Marka in “sawlpang phahsak” zong achi hi. Johan in “Tuum nahte tawi” achi hi. “Hosanna” a chih dan uh kibanglou hi. A muh dan leh a theih dan bang chiat a agelh uh ahi a, agen dan uh kibang kei sim leh zong, a gennop pen ‘Jesu Sabiltung nou Tung a tuang in gualzou in Jerusalem ah alut hi’, chih thu hi. Silpoimoh tuamtuam te ngaihdan tamlou i en suk ding. 

Sabiltung nou kizatna hang: Thukhun lui sung a agensa tangtunna ahi. Zekaria 9:9 “Aw Zion tanu nakpitak in nuam in, Jerusalem tanu kikou in, ngai in na kumpipa na kiang ah hung hi, a diktat a, hutdamna a nei, kingainiamtak in Sabiltungte tuanngei nailouh tung ah tuang in, I Bible in Sabiltung tuang ngei nai lou, gansa hakkol kibulhsak nailoute sa siangthou a chihte ahi a, Toupa a ding a siang ahi chi hi (Numbers 19:2). 

Lemna ni a zat:  Tanglai gal a sim chiang un sakol hatte a zang ua, kumpi khat leh khat, gam khat leh khat kilemna a bawl ding chiang un Sabiltung Lokael kichi te tung ah tuang uhi. Jesu leh Sabiltung in kilemna, kingainiamna a ensak tuak tuak uhi. 

Puanphahsak:  Thukhun lui hun in Jehu Israelte Kumpipa ahih in apuante uh asuah souhsouh ua, leilawn tung ah aphahsak uhi (2 Kumpipate 9:13). Toupa Jesu paina ding puanphah a om ua, sawlpang phah zong om uhi. Ahihtheih zahzah a, lungsim thalopna toh kiphaltak a siltuakte leh Jesu pahtawi a, a kikou uh athupi pen ahi.

Hosanna: Hebrew apan kila khia, Latin leh Greek ham in kizang hi, “tun kou hung hundam in” chihna hi. Tua hun lai in biakna leh phatna genna zong ahi. 

Tuumnah tawi in:  Tuum sing a hing gige khat ahi a, kilemna, nopna, thumanna lam ah kizang hi. Midiktatte Tuum bang a pha zeizoi leh, cedar sing bang a hing a khang huthut ding in Bible in a gen hi (Sam 92:12). 

Topa Jesu i ki-uksak leh a gilou pen leh khel pen te zong Sabiltung le mahmah bang in ki ngiamkhiakna, lemna, nopna hung om ding hi. Juda khenkhat kikhua misak pawl bang a Jesu gal-et thoh pawl te hi lou a, a lungdampih a, anung leh mai a pahtawi a kikoute hi jaw ding in Toupa'n  khalam  lungdamna hung tunta hen chih i kideihsak uhi.

Share:

Rev Dr GK Samte toh houlimna

Zogam Today Exclusive Interview

Rev Dr GK Samte toh houlimna

PASIAN nasem a kidiang kawi kawi, Meitei gam, Kawl gam-Vai gam, leh mun tuom tuom banah Delhi tuolpi a Pasian nasem, ham-le-paau tasam lou, singtang khuo a khanglian, laphuo siam Pastor Ginkhothang Samte (GK Samte) khu’n Kumlui December in Honorary Doctorate Degree ana saang hi. Tam toh kisai in Zogam Today Joint Editor & Khalvontawi Online Editor Bruce K. Thangkhal (BD-II student, United Theological College, Bangalore) leh Rev Dr GK Samte kihoulimna tam a nuoi a bang in a hing kitahlang hi.

 ZT: Pastor-pu interview theidia hun nang pieh manin lungdam ung.

GS: Kei zong tambang ka mipi kasapite hing ngaisahna leh deithaw homthaw ka tanna ziehin tunia keitoh tongkup houlung kup ding vai hing guon sah Zogam Today lamkaite tung ah ka kipah mama hi. 

ZT: December 2022 in lukhuneelkai (honorary degree) na khukna lim khat kana mu a, tua Doctorate Degree toh kisai themkhat nung kum thei diai?

GS: Ah, tami Doctorate Degree nga ding keizong ka ngaisun kha ngaisih, kisam leh deihuoi in zong kana geel kha sih hi. Nikhat (ka tapa) Pa Tuanzakap Samte @Benjamin Samte, a Bible sim ban zop dinga Apostolic Biblical Theological College & Seminary, New Delhi a kava haw uleh Rev Dr P Mangte, Founder & Principal in ahing houpi in; nang na hiei mah ka u, tu-le-tu a ZCF Delhi a senior pastor asem Rev JK Mangte in na tungtang Pasian gam nna nasep dante ahing gen kha hi. Tuachi'n ka na geelgeela, Pasian gam nna nasepna toh kisai in zatatna theipina kang bawl nuam uhi, nasan theiding leh chi'n ang na houlimpi hi. Hun sawt kuom tah ka kingaisun nua in, amaute hing offer dungzui in Doctorate Degree in Ministry saan ding ka thukimpi hi. Tam Degree hing kipie pen amaute hing genpi dan in “Pilna siemna leh koitunga guoltung tuonna zieh hilou in Pasian gam nasepna theipina leh kipahpina etsahna zaw ahi” achi uhi. Pasian lungsietna toh tam Honorary Doctorate Degree khu December 15, 2022 ni’a Apostolic Biblical Theological College & Seminary, New Delhi te Graduation Service anei na ua ahing lat uh ahi. 

ZT: Hih Honorary Doctorate Degree na mu, Zogam Today editorial board in zong ikipakpih mahmah hi.

GS: Tambang ka kipahna uh hing kipahpi ding ka mipi ka sapite leh na tungah ka kipahna uh alien mama hi.


ZT: Na tanchin thei ut huai hive aw, them khat nung gen thei diei?

GS: Kei ka min tah kapu kapapa Selgin kitap Ginkhothang ahi a, kapa Vungtuan Samte, kanu min ahileh Goniang kapu Khamkap Phiamphu unumei thumte laha amilai ahi. Ka pianna khua Mata-Mualtam ahi a, kapa Vungtuan zong Mualtam khosatpi khat anahi hi. Mualtam ah kazi neih kata masa neihtan ka teng ua, kum 1976 in Dam hing kichin ding ziehin louma ding khuolna'n kapa upa hausatna khuo Kuvan (BPO Sangaikot, Ccpur) ah ka pemsan uhi. Kazi Lunkhannuam Samte (Nuomnu) ahileh Saiboh khuo tuolkuon ahi a, kum 1974 January 24 in (L) Rev Khupdoukham khutah Pasian dansiengthou in kitenna ka nei uhi. Pasian guolzawlna toh ta pasal 2 leh numei 3 ka nei ua, tuu 15 leh tusawn khat ka mu ta uhi. 

ZT: Na neulai in bang school a kaai? Pawl bangzat tan na zaw?

GS: Class Beginner apat Class VIII (1967) tan Convention Mission School, Gelzang ah kana sim a, kum 1969-70 sung Sielmat Christian High School ah Class IX leh X kana sim hi. Kum 1970 in Mata Vungzagen High School apat Gauhati University nuai ah Class X ka zou a, kum 1971 in PUC (Pre-University Course) ahileh CCPUR College ah kana zou hi. Tualeh kum 1972-74 sung BA kana sim a, innsung hasatna ziehin BA final exam kana pethei tasih hi. 

ZT: Na neulai in banglam nana tup pen aa?

GK: Ka neulai in Doctor hiding leh Engineer hiding kana tup pen ahi. Hinanleh Class X Maths leh Science ah ka mark atawm ziehin ka tupna ka peipi thei tasih hi. Hinanleh, kum 1969 August 28 a kang pientha chieng, Pasian nasep ding utpen in kang neizaw ta hi. 

ZT: Bang a chileh Bible lam lunglut?

GK: Kum 1969 kuma kang pientha apat Pasian thugen ding ka ut paia, Kawlgam tanpha ah Khantanhoi gen in kal kava suon hi. Damsung nnasep ding ahi chi ahizieh in Pasianthu Bible zilding ka hing lunglutta mama mai a, tuachi'n North East India Baptist Bible College (NEIBBC), Silchar Assam ah 1983-86 sung Bachelor of Theology (BTh) ka zil hi. Tam ka kaina NEIBBC ahileh 1976 kum a kiphut ahi. 

ZT: Bang saptuam a khanglian?

GK: Ka khothei apat kum 15 ka phah tan Convention hattuom (tulaia EBCC) ah kana khang khie hi. Mualtam a MGP ang kiphu chieng Presbyterian ah um in, ka khan khiehna hattuom ang suo hi.

 ZT: Bible na zilzaw in bang nasem masapen?

GK: Ka Bible zilzaw in, kum 1987-96 sung Fellowship of Evangelical Baptist Churches (FEBC) ah ka sem hi. Kum 1988 in FEBC in Ordination ang pie ua, 1990-96 sung Meitei Gam ah missionary in Kakching Khunou, Thoubal District ah ka sem hi. 1997-2000 sung Manipur Eastern Presbytery (MEP) sungah Pro-Pastor in ka sem a, 2002-2005 sung Shillong ZWS ah Pastor in kasem hi. Kum 2005-2010 sung Zomi Christian Fellowship (ZCF) Delhi ah Pastor ka sem hi. Kum 2011 apat tuni tan Zogam Revival Crusaders ministry ka buoipi hi. 

ZT: Pastor nasep sung in bang na vei deuh pen ei?

GK: Hagau a pienthana dihtah ka miten anei ding uh ka vei pen hi. 

ZT: Pastor adi'a sil haksa nasak na tuoh a umleh nang kum thei diei?

GK: Pasian gam nna ka sep chillai in Saiboh Mission JB School (MEP) ah Headmaster in kum 1970-76 sung hasum (monthly salary) Rs 150 (one fifty) law in ka sem hi. Hinanleh law khu a hun a hing pieh theilou chieng un, kumtawp khawmpi a pieh ding in ahing chiem uhi. Khawmpi a hing tun in, voh khat kithat in semtute ahing nesah ua, a kinezaw in "tu'a sa kine pen semtute law kipe zoulou teng, na law uh na phumna (maimang, piak nawnlou ding) uh ahi" ang chi khum uhi. Tua lai a semtu ka theikhak sunte ahileh Evan Khamchinhang (S. Munhoih) a sepna mun Gangpimuol, Pastor Kamkhozam (phamta) asepna mun Tuining, ban ah Evangelist-teacher Khaizakap (phamta) asepna mun Chandel. Pastor in 1996-2000 sung Rs 2000 (two thousand) law ding in ka sem a, law a hunhun a ang kipieh theilou ziehin naupang (ka tate) school kaite ahun taha admission kibawl theilou, exam ding chieng a admit card zong a hun a kila theilou chieng in school principal-te kunga lawsaan chieng a pieh di'n kava chiem hi. Hinanleh a kichiem hun a ka pieh zawlou chieng in pastor zuou gen akisuo zel hi. Tamte khu a hunlai adia ka siltuo a nuam khollou khenkhat ahi. Hinanleh, koima tungah ka khasie sih.

 ZT: Zogam Revival Crusaders bangkum a kiphut, bang lam a tup?

GK: Pastor pension umlou a ka retired kum 2010 Manipur South District Pasianthu hing lut kum 100 chinna Gospel Centenary Delhi ah Pastor Fellowship lamkaina toh nasatah in kilawm hi. Khum ni mama in Zogam ah hagaua Halthana dihtah nidanglaia Sapgam lama Gambup huopa chi-le-sa ha-le-pau kikhenloua natung zel pen tuni tan in natung nailou hi. Khumbang gambup mibup huop halthana, Revivalist halthana thugentu Zogam in apoimaw dan Pasian in hing musah in ka thei hi. Khum ahing musah thute ka gelhkhie a midang te'n zong asimthei athei thei nading un English in unaupa Robert Sualian Guite in ahing lehkhiet sah hi. Zogam Revival Crusaders (ZRC) in kum 2011 apat thumna leh thugenna toh Pasian in hatna ahingpieh bang bangin tuni tanin Zogam ah kal kisuon in Pasian akipat halthana kinemtahin kingah hi. Tup-le-ngimte visionte mite simthei di'n ZRC One Year Calendar zattuom khat kisun in kihawm khe zel hi. Flyers zong lamka khopi sung va kithedal zel hi. ZRC in Motto ah "For God and the Community (1 Chronicles 19:13), tualeh Theme ah "Fight the Good Fight of Faith" (1 Timothy 6:12), tuaban ah ZRC in doudal dinga atup te ahileh -- False Teaching, Alcoholism, Poverty, Immorality leh The Works of the Devil. Tamteng banah ZRC Ministry in Revival, Evangelism, Mission, Revival Music Band, leh Training & Equiping lam zong kibuoipi hi. Tamte ban ah ZRC in Commission (bawl dia thupieh) aneite ahileh Preaching the Gospel (khantanhoi phuangzah), Making Disciples (nuazui ding bawlna), Releasing the Captives (saltangte suohtatna) leh Casting out the devil (dawi hawlkhietna) chi te ahi. 

ZT: Zomi Bible Insitute bang ngimna toh kiphut? Zil thei bang um?

GK: ZBI in tuni tan chieng in degree course ziltheina ding Bible School/College neizou nailou in Vocational Bible Training School na kibawl zel hi. I gam a Pasianthu theigilna akhan semna ding tupna leh ngimna ahi pen hi. 

ZT: Pasian thu gen in Manipur sung khoisung teng nana tuon kha ei?

GK: Manipur a thugen a ka pei khahnate Zotang, Thanlon tang, Kana Area, Tengnoupal, Moreh, Leisann, Meitei gam Thoubal, Kakching, Tonsen Chandel, Yairipok, Imphal chite ahi. 

ZT: Na laphuokte khat leh ni ana kimu zeuhzeuh a, bang hun vel apat laa lung lut? Solfa na zil kha ama?

GK: Ka neulai Class 6 ka sim lai kum 1966 laivel apat Solfa ka lung lut a, Sankey's Sacred Songs and Solos kichi Solfa bu ka lei a, alakai ka theisate a solfa mal a ka sah sah leh kapu Khamkap kanu naupa Kristian lamkai ana hi ngai khat in ahing sahpi a, zong ahing hil thei hi. Tuachi'n keima ading khop Solfa ka hing thei ta hi. Khum hunlai a Convention hattuom a ka lapute uh Solfa siem Mission Evangelist teacher nahi ngai ahi ua, David Kala chite bang ahing zilpi ua, ken zong a Alto chite bang ka hilpi thei ta hi. Keipen in Tenor ka pui hi. 

ZT: Na la phuok masah pen min bang?

GK: Ka laphuo masah pen ahileh SHI NUO THU chi ahi a, 1969 August 28 ni'a ka hing pientha na LST Heb 9:27: “Mihinga dingin khatvei shi guotsa ahi a, tuazou chiengin thukhenna um ding ahi” chi pansan a ka bawl khiet ahi.

 ZT: Tutan in la dawng bangzah na phuok ta diei?

GK: Ka la phuo mawngmawng tutan in dawng 30 pha ta sam. 

ZT: Pasian thu gelh lam lah bangchi na kisai?

GK: Keima leh keima kithei dan in laigelh siemmi hilou in ka kithei hi. Article thugelh dinga hing kingente bangzat ahiei khat kana gelh sam hi. Sermon outline ahileh 2018 apat ka gelh pan a, tunitan in Sermon 400 val ka gelhzou ta hi. Apoimaw leh abu a bawlkhiet ding lunggeel ka nei hi. 

ZT: ZCF Delhi ah Pastor in kum bangzat nasema, tua masang in bang bang na sem kha ei?

GK: Zomi Christian Fellowship Delhi ah kum 5 (2005-2010) sung ka sem hi. Ka sep pat dan ahileh Zou Worship Service (ZWS) Shillong a kum 4 ka sepzou in Voluntary Missionary di'n ka sepna apat ki-awng sut in Binaguri (Siliguri) ah hattuom khat kava zom a, Visiting Pastor sem kawm in akim vela sepaite lah leh singpi huona semte lah ah Khantanhoi kava taangkou hi. Sikkim khopi Gangtok ah zong Pasianthu kava gen ngai hi. Hunkhat zou in, Mr. T. Lalpu (Zomi Fins singer, tua MELC a pastor a sem) gamdang paidia kiguong khu a lem theilou chieng in, innlam ah hing kileh in, Shillong a ka inn uah a hing kibaang hi. Pathang, ZCF Delhi te'n Pastor suina nei uh a, adeibang uh mu nailou uhi. Nang zong apply bawl di'n kang deisah hi bawl mawngmawng in ang chi hi. Pasian a ki-aap pum a kingetna Chairman tungtawn a ka bawlleh, na kingetna leh na bio-data ka et khawm nua un ZCF Delhi pastor a semdi'n kum nih contract adi'n appoinment ka hing bawl ta uhi. Lemna sahleh November 2005 beima ngei a hing join di'n theisahna ka hing bawl uhi, chi letter dawnna kamu a Pasian lungsietna toh kava join thei hi. 

ZT: ZCFD Pastor na hilai a na siltuok na manghilh theilou a umleh, khat leh nih nung gen thei diei?

GK: ZCF Delhi khu hattuom hilou a Fellowship ahi mabang in daan mumal kinei theilou in, nu-le-pa kitenna ding toh kisai nawsuo leh lahlut chi umlou ahiziehin nungah tangval living-together te dan siengthou a ahing kiten sawm chieng un amau sie-le-pha theina toh a utna bangbang uh kiteelsah hi. Tambang kaal ah Pastor khutzah ding dan hasah sim ka sa hi. Tu'n zong tam khu bawldih chidan zong umthei tuomlou in ka thei hi. 

ZT: Delhi ah Pastor nasep sung in bang haksa nasa pen?

GK: Kei ZCF Delhi ka sep lai in Prayer Cell te vena toh kisai in Gurgaon Prayer Cell (Haryana State) te leh Noida Prayer Cell (UP State) te Delhi NCR ahi uleh, atamzaw private company a sem Kiginni leh Pasianni suty mulou, kalkhat sunga atamzawte suty muni Sepkiani (Tuesday) ahilouleh Pasianni nitah zaan dah 11 ah kikhopna hun kipan in zinglam dah 1amah kitawp zel pen, program va manpi zel ngai a hasa mama khat ahi. Delhi huikhuo asat chia lah saval adap hun chienga lah dapval. 4-wheeler lah kineilou, scooter secondhand phinphen khat toh National Highway a kazi toh dahkal a sim ka kikhaw khu chieichuai uh chu himai. Secondhand gari ahichieng a hun tamzawte NH ah gari hing buoi kha zel in, workshop umlou khatbeh muh ding umlou, khawpi tan ahilouleh zaansawt nua workshop kihong nawnlou, inntan meel 10-15 bang kisawn tung mun hi. Khat vevei inn zinglam dah 2/3 ah kitung zel hi. Tua te khu a hun lai in hasiet bang huoi sim, ahi'n akhonung in a ngaihuoi suoh ta hi.  

ZT: Delhi tuolpi sunga eimi Zosuan khanglaite bangchi'n na mu ei?

GK: Delhi Zosuan khanglaite group nih a pha ua - Pasian ngaisah leh Pasian ngaisahlou khanglaite ahi uhi. Student hi'n private company a semte (working group) ahilouleh sepna sui hitaleuh zong Pasian ngaisah khanglaite in self-discipline neithei ua, hindan ding zong hil ngailou in kithei uhi. Amabou Pasian ngaisahlou khanglaite pen silbangkim ah akiman thei ding zah un kimang theilou uhi. I kihanthawn utna umsun ahileh Paul in khangnoulai Timothy ahanthawnna mabang in i hanthawn nuom hi. “Hinanleh Pasian zatatlouna thu leh pitehte tangthu bulbal neiloute dei sinlen, Pasian ngaisahna lam ah kithunun zaw in. Tahsa lam kithununna in phattuomna themkhat anei a, hinanleh Pasian ngaisahna pen silbangkim ah aphatuom a, tu hun a hinna um leh ahing tung ding hun a hinna ding thuchiem anei hi (I Timothy 4:7-9).” 

ZT: Bang kum in Pasian sapna na mu, camp ah maw ahilouleh mi thugenna ah?

GK: Kum 1969 August 28 ni'n tangtawn a di'n Pasian in ka hinkhuo ahing kheel lamdang sah hi. Khumni khu ka pientha ni ahi. Ka pientha dan pen koima thugen ngaikheh zieh hilou. Camp/Crusade a telkhah zieh zong hilou, Revival hutdamna Chielpi kikhopna zong hilou in Pasian in a LST Hebriu 9:27 na tungtawn in ahing hundam zaw hi. Full-time a Pasian nasem dinga hatna 1983 in ka tang a, kum 1983 ma in Kumpina ka sepna Zogal Memorial Jr High School (Govt Aidded), Behiang ah Asstistant Head Master Undergraduate Post apat kitawp (resign) in Bible zil in ka kuon hi. 

ZT: Bang Bible taang in na lungsim a khoi pen eile?

GK: Ka Bible tang dei leh ka hinnpi khu 2 Korin 5:15 "Ama mi zousie taanga ashina ziehpen, ahingte zong amau a dinga hing nawn lou a, ashi taang ua shi a thoukiapa adinga ahin zohna dingun, Ama mi zousie a dingin ashi hi." 

ZT: Na pianna nanu leh napa'n Pasian thu ana awi man uai? Koi kunga apat Pasian thu ana zaak uh?

GK: Ka pianna kanu'n a hing beisan (1953) lai in nawi nehlai ka hia, kanu khu Pasian thu-awi Kristian suoh lou in a shi hi. Ka pianna kapa ahileh Kanu nawn athumna Khupkhoching (Chingkang) itheih thei nading un kapu T. Thongpau (T. Taithul) laphuo siem govt teacher retired Lamka Zoveng U (sangngamnu) ahi. Kanu pen Pasian thei, Pasian zau anungah laia Pasian adinga na kimang mama khat ahia, kapa toh ahing kiten chieng un hattuoma kimang kawmkawm in kapa ading zu ahuonsah zel hi. Pasian lungsietna toh 1969 August ha a keika hing pientha chiengin kikhopnate neipi'n Counselling te neipi'n December hasung in anunlui hindan teng nuasie'n Pasianthu zui dingin ahing kipekhe thei ta hi. Ei ham Bible sangin Meitei Bible asim siemzaw a Meitei Bible (NT) a sim sim a, 1990 kum in sin natna neia shi ding lupna ngaha aum lai in ama kivehna sum kipete Meitei gam ka pawlpi (FEBC) uh tu a SBC kichi mission field Kakching Khunou adingin apie hi. Kapa lungtang umna mission field a sem zawm dingin inn-le-lou khuo-le-tui nuasie in Meitei gam ah 1990 kumtawp lam in ka innkuon un ka kuondoh ta uhi. Kum nga sung ka sep nua un gambuoi (Kuki-Naga) buoina ziehin 1996 Sugnu ah kang pawtdoh ta uhi. Kapa tanchin tam tan ah a bei ta hi. 

ZT: Ham bangzah ah Pasian thu na gen thei ei? Ham dang in Pasain thu na gen ngai ei?

GK: Pasian gualzawlna toh ham 11 in Pasian thu kagen thei sam hi. Zou, Paite, Thadou Vaiphei, Hmar, Mizo, Manipuri, Hindi, Teddim, Simte leh English. 

ZT: Kolham (Hindi) na bangchi thei?

GK: Kanu'n kum 3 ka phah lai sang/nau neilou, ka nawitep lai in ahing beisan hi. Hing ke’m ding umlou in kapi kanunu mit khomu hoilou toh ka kikem tuo in kapute inn apat ka khang khie hi. Ka pute lawi ching kawmin Skul kai in lai ka sim hi. Beginner apat Class 6 tan kapute inn ah ka um hi. Kapu pen Lamka a khumi hunlaia Mahajon minthang Jesera leh Champalal kichite toh kizom in ka khuo uh Mualtam leh akimvel khote ah Vaimim/Annkam lain Agent in a panga, kolhaam (Hindi) ka thei law hi. Aham kangthei chieng kollai simdan geldan kalung hing lutin keima private in ka kizil tawm vevaw in, kang siemkhie hi. Gelzang Mission School a Class 6/7 kasim lai in Hindi teacher kitup aneilou zien un Hindi class ang lasah zel uhi. 1977 kuma Sugnu English Standard High School a kasep lai in Serou Hindi School apat Hindi Class X ahing neisah uhi. 

ZT: Kolham in Kitennna leh Baptisma na bawl kha ngai ei?

GK: Zomi Christian Fellowship (ZCF) Delhi Pastor kasep lai in Pastor Sompal in Evangelist ahilai in hattuom a nei a member te Pasian dansiengthou a kitengsah ding in ahing chiel a, Kolham in kava gawm hi. ZCF a eimi nungah khat in Kristian hilou khat a kitenpi a, Pasian dansiengthou a kitenpi a ut ziehin Pasian thua houlimpi in Kristian a hing suoh nuom bep in Kolham in Baptis ka tangsah a, ka kiteng sah hi.

ZT: Rev Dr LT Lianzaw khu na student ana hikha ngai dan in kana za a, nang genbeh thei diei?

GK: Kum 1972-75 sung Saiboh Mission JB School (MEP) a Headmaster ka sep lai in, tulai taha New Beginning Gospel Ministry International (NBGMI) CEO & Founder President sem lel Rev Dr Langkhanthang Lianzaw Geltui tuolkuon in Class 2 leh 3 hing sim hi. Khatvei ka kung ah nang teacher na nuoia lai kasim apat Maths leh Hindi Basic ka theilaw hi chi'n kipahthu ahing gen kha ngai hi. America return nua kum 2019 kuma akitenna uh Anniversary ni'n ka nupa un Delhi Restaurant khat ah sa ka du penpen uh hing teelsah in gil be'mse'l in ahing vah hi. 

ZT: Na Ministry ah Healing leh Miracle lam toh kisai them khat nung kup theih diei?

GK: Manipur a ka kho gaal ua Mualcham Chialpi 1999 laia Gospel lasa zel nungah Hebul khu Chielpi zaw in haamtheilou in hakhat sung a um hi. Thumsah ding in ahing theisah ua, Maitam bawla akithumsah hakhat nua in ahing haamthei kia ta hi. Delhi a pastor kasep lai member te lahah eimi pasal khat (SSB retired) dawi in asawisah khu Pasian mintoh dawi nawdohna kava nei hi. Kum 2015 lai in Lamka Apollo Veng a inn khat dawi in asawisah atengte kantha, ehbuh leh anntang tin dawi in ahalsah thu, dawihawl dohna nei di'n ZRC team theisahna leh chielna ahing bawl ua, Pasian hing pieh thuneina toh dawite nawdohna kinei hi. Kum 1978 kumlai in Singngat kho kunga Zabellei Bieh inn ah Missionary Board (MGP, MEP) a Secretary a kapan lai in, Tuining khuo a pat Committee tel ding Lamka to Singngat bus zing bus umsun 9am akipan khe ding ka cycle a ka delleh ka cycle lamkal ah ahing puncture a, workshop umna Saikot khotan sawn ang ngaita hi. 9:30 am in Saikot apat ka kipan tha pan hi. Bus laplou ding theisa ahita hi. Lamka lut ding kuon Rengkai leibul ah Joshua thumna bangin Singngat bus kalap theina ding ginna toh thu ka ngen hi. Lamka New Bazar a Singngat bus kingah ginna toh ka zot lai in bus nuolam ka gaal muta hi. Gari ki-start theilou zieh in hunsawt kuomtahpi ana buoi uhi. Kei katun nua minute tamlou in ahing start thei ua ka kipan khepai ta uhi. Pasian sil lamdang nasep khat ahi.

ZT: Tutan in Bible pumpi bangzah vei na simsuoh ta diei?

GK: 11 vei. 

ZT: Na tangval lai in Pasian kungah zi ding taa ding na ngen ngai ei?

GK: Hi ka ngen tham hi. Taa deih zah zong ka ngen a, Mangpa'n a hingpie hi. Numei 3, Pasal 2. Pasian tungah ka lungdamna lien mama hi. 

ZT: Pastor or Evangelist (Pasian thugen) khat adia poimoh pen, bang hidin na ngaihsun a?

GK: Bible sim leh thungetna toh Pasian biaha phata hun atam thei pen Pasian toh kipawlna nei ding. Pasian mizat mithupite thumthum mi, Bible simsima hinpite leh Pasian toh kithuo tamte ma ana hi uhi.

ZT: Khristian innsung bangchi kipuihuai di'n hoih nasa?

GK: Kou innkuon in innkuon kipuihuoina etteh (model innkuon) dingin Korneliate innkuon ka nei uhi. LST Nasepte 10:2-3 "Pasian ngaisahmi ahia, a innkuonpite zousie toh Pasian giing mi ahi ua, mite kungah kiphal tahin hepina silpieh ape leeng hi, tualeh Pasian kungah zong thu angen ngitnget hi."

 

ZT: Gospel Camp / Crusade chivel nana bawl ngai ei?

GK: Pasian lungsiatna toh Camp Speaker in 50 vei bang ka na pang a, Chialpi Crusade/revival 200 vel ah thugenna zong kana nei ngai hi.

ZT: I gam ua Khristian te taksap lianpen bang hidin na ngaihsun a?

GK: I gam in Bible dungzuia pienthana dihtah leh Pasian hagau a halthana dihtah i tasam pen un hi'n ka mu hi. 

ZT: Na hun zahdan taangpi them khat nung gen thei diei?

GK: Pasian a ka piantha apat khantanhoi gen dinga hutdam leh hatna tang hi'n ka kitheia, tua Pasian hing hatna leh hutdamna nasepna nna sepzaw na di'n nichina ka zuiding ka bawl ding dan principles (regiment) ka kisiem a. Tua khu Bible sim leh thungetna toh nichin ka hun masapena Pasian toh kithuo khawm ding ahi thei tan in minute 30 apat dahkal 1 sung ka damsung nnapi pen dingin ka namded a, tunitan in ka sunzom zel hi. Fasting ahileh Pasianni zingmawng. Tuami louin akulleh poimaw dungzui in ni 15 half-fasting ahilou leh ni thum full-fasting leh ni khat total-fasting chite bang ka bawl hi.

 


Rev Dr GK Samte & family

ZT: Khristian khanglaite bangchileh Pasian thu ah tuina nei thei sem di'n na mu ei?

GK: Pasian sawl leh thaunilh thutah gen Pasian thugen apat thu a ngaikhieh ngei ngei ding uh a poimaw hi. Tuhun nukhie hun a Pasian Hattuom kichite leh thugentu dinga a chielte uh themkhat hing tahlang vang. "Amauten thuhilna dih angaikhiet ngaplou hun uh hing tung ding ahi, hinanleh thu ngainuom a bildaw ahizieh un, amauh deilam gen dingin thuhilmi akhawm ding uhi. Tualeh thutah akipat abilte uh aheimang ding ua, tangthu bulbal neiloute lam ah abildaw zawta ding uhi (2 Timthy 4:3-4). Pasian sawlte bouin Pasian thutah agen uhi (Johan 3:34)". Pasian sawl hiloua nehmuhna dinga thugentu ten Pasian tangthu (the story of God) gen ahi bep uhi: David leh Goliath kisuolna, Samson tha hatdan chite gen ahizaw uhi. Kaneu lai in kapi'n Neinou tangthu, Khupching leh Ngambawm ki-itna tangthu ngainuom huoitah in ang gen zel a, lungsie'n mittui bang aluong hiel hi. Ihmut bang a tuisah mama hi. Ama vang zingkal kathaw chieng kilamdanna kei ah kikheelna muthei ding a um sih hi. A nitah chieng ka gensah zel a ka ngai chieng nuom kasa mama mai hi. Bangdia kikheelna kei a umtheilou adiei Pasianthu hilou in tangthu maimai ahizieh ahi. Pasian in a thugen dinga asawlte athu akam ah akoipieh hi. A silbawltheina toh zong athuom hi. 

ZT: Zudawnte khu Khristian ten i gensie ua, i muhdah ua, Bible toh zudawn kikalh ama?

GK: Kristiante LST in hun khensiem ding leh mangsiem di'n ahing hil hi. I gentahsa mabang un tuhun khu hun nukhie penpena hinkhuo mang ihi mabang un zukham buoi leh Pasian deilou tahsa utna hoilou deidana hing loua hun lemtang nga zaza ua Pasian deilam sem di'n ahing hil hi. Tualeh Jesu hing peina ding ni anai mama tah ziehin Krist vahthuoma kithuomzaw dingin hilin ium uhi (Rom 13:11-14, Ephesa 5:15-16). Ephesa 5:18-na thu simvai: “Tualeh zukham in um sih unlen, tuanah kidehzou louna aum hi, hinanleh Hagau a dimin um zaw un.”

 ZT: Khristian khat dia tep-le-muom ah bang ngaihdan na nei a?

GK: Pasian khu a siengthou Pasian ahia, aman atate siengthou di'n adei hi. 2 Korith 6:17-18-na thu simvai, “Tuaziehin, alah ua kipat in hing pawtdoh unlen, atuom in um un, Mangpa’n achi hi. Asienglou mawngmawng khoi sih un, tuachi’n noute ka hing pom ding a; noute a dingin na Pa uh ka hi dinga, noute zong ka tapa leh ka tanute na hi ding uhi. Mangpa bangkim bawlthei in” achi hi. Bung 7-na dawng 1-na zong simvai, "Tuaziehin unaute aw eiten tambang thuchiemte inei ziehun Pasan giinna a, siengthouna bukimin tahsa leh hagaua buote apat iki susiengthou ding uhi.” 

ZT: I gam uah numei ten pulpit (thugenna) a tang kholsih ua, tam khu bang'e na ngaihdan?

GK: Hattuom ah numei ten zong lamkai panmun ah Khantanhoi nasepna thugenna a nei tham uhi (Phil 4:2-3). 

ZT: Tulai gamdang (foreign) a um, ei Zomi numei ordained pastor (Rev title) zong a um ta a, bang'e na ngaihdan?

GK: Reverend pen Pasian nasem dinga ahintan (damsung) ua dinga Pasian a kipete pawlpi khatin a zahtatpina atheipina kipia ahi. Tua ziehmain numei hi'n pasal hitaleh tambang mite Pasian pawlpi khat in zatatna atheipina uh apieh uh ahi. 

ZT: Zosuan - Chin-Kuki-Mizo-Zomi -te lakah numei Bible zil (theology lam a lut) a kivaang mahmah a, unau Nagate numei Bible zil atam thei zel ua, ei toh teh in. Bangzieh pen a eimi numei Bible zil um senglou adiei le?

GK: Eimi hattuom kivaipuohna ah atamzaw pawlpi te'n Pasianna sem ding hi'n office a sem ding hi'n missionary ding hitaleh numeite quota i bawlsah senglou zieh uleh numeite Pasian thugen dinga i koithei senglou zieh uh hipenva chi ing. Chiemnui thutah khat gentalei i gama Pasianthu ahing lut chillai in nungah khat in evangelist-pa thugen angaingai leh Pasian thu awi Kristian ang suoh nuam ta hi. Apa kunga Pa keizong Pasianthu awi kahi nuom, zing apat biehinn kang kaita ding a chileh apa'n numei maimai hing kingai sihva chi'n adawng hi. Khumbang i ZO Kristian lungsim paidoh hun ta hi.

ZT: Tulai i gamsung uah Kani bawlte a kimaw sah mahmah mai a, amaute sawm-a-khat khu hattuom adi'a sieng'e sienglou?

GK: Tulai War on Drugs a hing kithang mama hi. Kristiante galdouna pen sa leh sisan singkung loupate hilou in vaihawmnate thuneinate tulai huna tam leitunga vaihawmtute leh vanmun a hagau gilou umte ahizaw hi. Kaisar lim tuonna sumte Pasian adinga ahing kipieh chiengin Pasian sum asuoh hi.

ZT: Trinity (Pa-Tapa-Khasiangthou) leh Baptisma thu ah saptuam in gindan tuomtuom nei a, bang'e na ngaihdan?

GK: LST a imu bang in Pa Tapa leh Hagau Pasian khu pumkhat ahiziehin hagau ahiei Tapa Jesu ahiei Judate banga Pa Pasian va tuom bieh a, Pasian thum pumkhat hina ei khen thei guol ahisih hi. Jesu mina baptist i bawl inzong Pa Pasian Hagau Pasian amin valou sih nanlei amau akikhen theilou pumkhat ahi mabang un a tel veve uhi. Singpi hum i dawn chieng in, tui chini bawngnawi singpiteh amin valou sih nanlei atel khawm veh uhi. Pa Tapa leh Hagau kigawm khu Pasian (khat) ahimai hi. Jesu'n Pa mu khu kei mu ahi achi mabang in.

ZT: Khanglai beidong lawhsam kisahte bangchi'a hanthawn a hoih diei?

GK: Khanglaite leh leitunga mizousie i pien ua pat hinna neilou, Pasian neilou lametna neilou, beidong chimaw ihi chiet uhi. Hinanleh Pasian in Krist toh ahing hingkhawm sah a atate in ahing bawla lametna hing mimanpha mimantam ahing suo hi. Jesu'n nouma semgim leh puoh gih pozousiete aw keima kungah hing pei un kei man khawldamna ka hing peding chi'n ahing han hi. Jesu'n kei khu hinna aneina ding uleh hinna kiningching tah anei theina ding ua hing pei ka hi achi hi (Johan 10:10). Jesu'n kei lampi thutah leh hinna ka hi achi hi (Johan14:6).

ZT: Mi a bang chite piangthak kichi sese?

GK: Pianthana khu Pasian nasep ahi. Ezekiel 36:25-29 sung ah Pasian in mikhat a pienthasah dan imu thei hi. Tuisieng atheh khum hi. Pasianthu azasah hi alungtang sung banga tahsa banga nem in a hen pieh hi. Lungtang tha abawl pieh hi. Hagau tha apie a ama hagau Pasian hagau asungah akhumpieh a athupiehte zuithei zuisiem di'n Pasian in a hagau a pie hi. Silpha bawl dingin Krist Jesu ah asiemtha hi (Ephesa 2:10). Dihtatna nasep eiten ina bawlte zieh hilou in, Ama khotuona dungzui in eite ahing hundamta hi, tua hundamna pen Hagau Siengthou zieh a pienthana a silsiengna leh siemtha kiana zieh ahi (Tita 3:5).

ZT: Hattuom belampu (lamkai) te theidia hoih nasak a um kha ei?

GK: Zogam Pastorte leh hattuom lamkaite tami LST Nasepte 20:25-35 LST pansan in ka hanthawn nuam hi. "Tualeh tuin Ngai un, noute zousie lah a, Pasian leenggam thu gen a ka vah kawinate’n ka mel na mu nawn sih ding uh, chi ka thei hi. Tuaziehin mi zousie sisan ah ka sieng ahi chi tuni’n ka hing theisah hi. Aziehpen Pasian thuguot zousie noute kunga phuondoh lou a im ka nei sih hi. Tuaziehin noute pilvang unlen, belamhonte zousie vengun, Pasian Hattuom Ama sisan a aleisate vah dingin, Hagau Siengthouin amaute lah a belampu hi dingin noute ahing guot ahi. Aziehpen ka pei nua chiengin, ngia giloute na lah uah ahing lut dinga, belamhon akhawi sih ding uh, chi ka thei hi. Nouma lah mama ah zong nuazuite amauh lam a kaimang dingin, thu alelam a gen ahing um ding uhi. Tuaziehin kivengun, kum thum vingveng, asun azan a hitui luong kawma, michin phawhhil ka tawp lou dan thei ngitnget un. Tuin unaute, noute hing lamtou a, hing khangsah thei a, mi suhsiengthousate lah a goutan pe thei Pasian leh akhotuona thu ah noute ka hing kemsah hi. Koima sana, dangka leh sil leh ten, ka eng ngai sih hi. Tam khutte’n keima leh ka kunga umte tahsap awng hu in ka sem zel chi noute mamain na thei uhi. Bangkim ka bawl zousie nouten zong tambanga semgim leh Mangpa Jesu thu thei ngitnget kawmin mi hatloute na panpi ding dan uh hing ensah ka hi. Mangpa Jesu mama in lah sangin pieh hi guolzawlna sangzaw a hi, achi khu thei ngitnget un." 

ZT: Simtute bang thu vaikhak (advice) nuom na nei ei?

GK: Khovela kum bangza ahiei khat dama kiakia nawn mai ding hinkhuo pieh ihi lai un, mihing tate in asiempa asuia aneia ama deidana ahina akisiemna san Pasian zaua thupiehte nit a alampi zui ding khu hinna mannei pian man um ahi pen hi (Thugenpa 12:13). Leitung tomkhat damsunga milawching minuomsa mihampha ihi nuomleh Job thugen ngaikhe vai: Tuin Pasian toh kilem inlen, hamuong tahin um in, tuachi’n silhoi in nang ahing zuon ding hi. Ama kam a kipat thuhilna sang inlen, na lungtang ah athute kholkhawm in. Bangkim bawltheipa kunga na kinuale leh, Aman ahing siemtha dinga, na puon innte apat in thulimlouna, na koimang ding hi (Job 22:21-23). Pasian sui kipan vai aziehpen Pasian suite'n silhoi bangma taasap neilou uhi (Psalm 34:10). 

ZT: Pastor-pu, interview a hun manpha nang zatpihna tungah lungdam ung. Pasian gam keklet semna di'n Pasian in thupha toh iphungvuh tou zel ta hen.

GK: Kei zong Zogam Today editorial board tungah ka kipah mama hi. Azieh koima kunga kigen theilou, kigen zoulou lungsim puohnat vei leh lunggulte imi isa i innkuonpite kunga gendoh theina phuondoh theina kot na hing honsah ua, ka gen suohta ziehin noute tung leh i Pasian tung ah kipahthu ka tut hi. Genkhiel gen chinglou a umleh zong kitheisiem leh kingaidam chiet di'n kang ngen hi. Tami a simkha zousie I Pasian in hing guolzawl pieh ta hen. Zogam Today Damsawt hen! Masawn zel ta hen!

Courtesy: Zogam Today  | 08-11 Feb 2023]

 ---:o(O)o:---


Share:

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive