ZOGAM AH PAWI GAAL

I pu leh pa-te, Chiimnuai, Geltui, Tedim, Lamjang leh kho tuamtuam ah ana teng ua, akal lak in khua leh khua kisimtuahna om mahleh, hun tam leh sawtzaw tham, dialdial leh diamdiam in ana khosa uh a, Greek city state te bangin mahni a ki vaihawm in ana om uhi. Pawi gaal in I tungah vai hawm ngeilou hi.

Pu Leivang Ngaihte khua Lamjang ah, Guite Innpi Thanggou in chial a aom bangin vai hon hawm a, kho kiim leh kiangah siah kai a, saliang-tangseu ne in, luun in thupai mahmah hi. Huai hunlai in Lamjangte kua peuh in lau in kihta ua, Pawite nasan in sim zoulou uhi. Hiai hun apan Lamjang/Lamyang/Lumyang chi in British (NAI:1883) leh Meitei record (Singh 1995:107 and Parratt [2009] 2021: 126,147) ah hon na chiamteh pan ta uhi. Huchi in, Guite, Sailo, Gualnam-Tombing, Thawmte, Samte, Ngaihte, etc. I omna mun/khua chiat a ki vaihawm in i om uhi.

Himahleh, kum 1840 vel apan i Zogam sungah PAWI GAAL HONG LAANG a, kua mah i bitkei a, hong vengbit thei omsun, chi in bangzah hiamten Khanthuam leh Kamhau te pata kiangah siah I pia hi.

Upaten- PAWI GAAL HONG LAANG- ana chih uh, tuni a hoih deuh a I ngaihtuah thak leh, a Pawite I lak a hong hatguih uh ana hi hetkei. Khanthuam te pata in, a kumpi uh Pawite kianga siah a piak det uh a poimoh ziakin, a pu te uh kianga a piak sawm di uh ei lak ah neih leh neihlouh khuallou in hon suam uhi. Khanthuamten Pawi galkapte i Zogam ah hon pilut ua, siah pia nuamloute dou in, I inn hon halsak ua, I mite sal in kai uhi.

Pawite bel, tanglai apan khua atamtheipen tunga siah kaih a, mi nautang gentheihtaka koih, a ngeina uh ahi. British Officer Carey & Tuck ten (1895:143) Pawite toh kisai hiai bangin ana gelh uhi, “to maintain their position they keep their people constantly crushed under a yoke of taxation and fines.”

Awle sanggam, tu in, zan zek khonga Tedim gam a thil tungte khong ngaihtuah thak mah dih. Midangte hong hatguih hi kei veh o. Ei lak apan mi bangzah hiam ten, I thuguk/thusim teng mi lak ah ana tunden ua, tu in amaute makaihna toh I gamsungah PAWI GAAL HONG LAANG nawn hi. Pawite thubawl mah in unau leh unau kidou in gam I kituh lel uhi. 

Zogam leh Zomite tunga vaihawm sawm Pawite leh a kaihzatamte uh Zomiten chin leh ha suangin nang ni, Pawite ukna nuai ah om ut peuhmahlou I hi. Zogam galkapte hong hanchiam un. Zomite Zogam ah, Pawite pawi gam (Falam, Haka, Thantlang) ah.

1. National Archives of India (NAI). FAPEP. September, 1883. Statement of Kuki boy, Taibong, who was taken away captive from Tipaimukh in January, 1883 as recorded by W. F. Trotter, Political Agent, Manipur. Dated 14th April, 1883. No.273.

2. Singh, L. Joychandra. 1995. Cheitharon Kumpapa, The Lost Kingdom.

3. Parratt, Saroj Nalini Arambam. [2009] (2021). Cheitharon Kumpapa. Imphal. Jain Book Shop. 

4. Carey, B.S. and Tuck, H.N. [1895] (2015). The Chin Hills. Volume I. Burma. The Superintendent, Government printing.

Source: Eimi News


Share:

No comments:

Post a Comment

Comments not related to the topic will be removed immediately.

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive