By :- Thanglam Manlun,
Independent freelance writer.
Historical base a, Kuki lhinna ho ban neichan anave'u hite.
1) KUKI COUNTRY :- Kuki kiti nam minhi, deimo lheh jong leuhen, tu dinmun'a paithei ahipon ahi. Ajeh chu British writer hon, Kuki toh gam akilbeh tha'u ahitan, Kuki ideimo'uva, ipaiju leh gam neilou akisodiu ahi. Languagestic survey of India, 1904 volume iii part iii a, Kuki country Map kikilbeh ahitan ahi. Hiche hi claim bolna din, geo-political vision sang tah neipum'a, human rights through a bolding angaiyin ahi. Historical base a Kuki country claim boldin, Mark Thangmang Haokip, ahung kipan in ahileh inlen (jail) ingasah tauvin ahi. SoO hon, nangho seh seh Kuki politics thu seithei dinga nakigel'u hi dihlou ahi. Nang hon nabol dingdol kibollun lang, midang hon jong, abol thei thei bolna ding kot nahon diu ngai ahi. The idea of Kukiland a chekhom ding ahi.
2) KUKI STATE/HOMELAND :- India danpi Article 3 in Kuki state or Kuki Homeland semdohna ding kot ahong'in ahi. Hiche article in thaneina apeh chu ahileh, parliament in gam chom khat le gamchom khat gopkhom theina, state khat a kon state chom khat semdoh theina, chuleh gam-gi athah a lhekhen theina leh thaneina lhingset'in apen ahi. Hijeh'a chu Kuki National Assembly in 1960 kum'a, Kuki state semdohna ding memorandum anapeh'u ahitan ahi. Chuleh 1987 Kum'a Pu Nehlun Kipgen in Kuki Homeland dinga, anabanjop ahitan ahi. Ahin, tulang hin Kuki state leh Kuki homeland athidoh tan ahi. Ajeh chu political road-map, ineilou jeh'u ahi.
3) UNION TERRITORY WITH LAGISLATURE :- Hichehi India danpi article 239A noiya ithum'u chu ahi. Hiche ithum'u hi tuni chan geiyin, amin kicheh aumpon, ipi min'a ithum'u ham tijong akihepon ahi. Historical base a seidin, Kukiland tidinga um ahi. Ahin, SoO hon amin umlouva adellu ahidan, Pu SS. Haokip Chairman UKLF in ahoulim na'ah aseidoh tan ahi. Kukiland iseipoh ngam louvu leh Kuki organisation min iput'u ipi'a phachom ham? tin SS. Haokip in aseiyin ahi. Amin umlouva gam kithum chu, dihthei ding hinam?
SoO hon amin umlouva gam leh kivaihomna athum'u hi phading hinam? tichu nam miten, eima eima se le pha hetna a ikigel diu ahimaiyin ahi.
4) SIX SCHEDULE :- Hiche hi India sah solam gamkai, Assam, Mizoram, Meghalaya leh Tripura gam ho'a tribal ho kivaipohna dinga kisem ahi. Hichu India danpi Article 244 (2) leh 275 (1) in thaneina apeh ahi. Manipur gam'in statehood lopna leh kipana December, 1971 a pat 14th March, 1972 chan ana mang'un ahi. Manipur in statehood kipana aman jing laiyin, Lt. Governor shri, D. R. Kohle in, Manipur (hill area) District Council act, 1971 ana gong tuptan ahi. Dan le moul gontup ahitoh kilhon in, MDC election masapen 1973 in ana kibollin ahi. Hiche kum election nikho chun, keiho kho Molkon'ah (Saikul) sepai hotoh kana kivoto'un ahi. MDC amin'a ineiju ahin, Manipur govt. in power apedoh nompon ahi. Hitia amin mai maiya MDC a eilhep'u hi aphachompoi, tin kiphinna leh boycott ihin boltauvin ahi. Amasapen in Sadar hills in 17th Oct, 1988 in MDC asubeitan, aban'in Chandel in 18th March, 1989 in asubeiyin, Senapati in 17th Oct, 1989 in asubeitan ahi. Lamka leh TML in 20th 1990 in chuleh Ukhrul in achaina pen'in 29th Dec, 1990 in asubei tan ahi. Hiti chun phat sotpi MDC neilouvin ihung'um taovin ahi. Khonung 2015 kum'in Manipur govt. in MDC ah eihin lhem kit tauvin ahileh, achop leh amat ithokit tauvin ahi. Hiche phat laichun, MDC lhepna hi ikijosah loudiu aphai, tin lekha kana jih'in ahi. Ahin, koiman thulah in aneipon, MDC lhepna'ah ilhalhum kit tauvin ahi. Phat khat laiya, aphachom poi tia inasuh beisa'u chu, achop leh amat ithokit tauvin ahi. NSCN in vang Boycott abol chah kheh'in ahi. Tu'a jong chamna ahung umteng, Manipur Govt. in MDC a eihin lhep kit dingu ahi. Hiche phat teng chuleh achop leh amat itho kit dingu ham? bollou beh ding ahi. MDC ilah'uva ahileh, chunga ihin seiju, Kuki politics thana ding anchah a hung pang ding ahi. Naga hon alah nom'u leh kilah'un tin, eihon vang ilahlou diuva pha ahi. Meilhei ten objection abollou ding pen chu, six schedule hi ahi. Hijeh'a chu boina khoh laitah'a, Biren in six schedule pehding ahi, tia offer anabolsa ahitan ahi. Six schedule hijong leh financial autonomy aumlou leh phachom louding, Meilhei te noiya kium thou thou ding ahin, amaho kichep nopna bep'a ipan diu ahi. Hijeh'a chu 1988 laiya boycott inabollu ahitan ahi. Hijeh chun nam lamkai hon political road map phatechan sem'un lang, hiche road-map chu ijuidiu angaiyin ahi. Political road-map kicheh ineilou jeh'uva idemand'u phat seh'a kikhel jing ahi. Haosa khat'in Political road-map jih din eiseiyin kajih lou ahi. Ajeh chu idoiju leh itup'u akicheh pon ahi. Homeland road-map jihding ham, TC ahilou leh six schedule road-map jihding ham akicheh umthei lou ahi. Ahimong in kijih jong leh koiman thulah'a aneilou ding, lhohbu natsah hiding ahijeh'a kajihlou ahi. Kicheh sellin Kuki country road-map, ahilou leh state road-map, hinjih'in kiti leh thukhat ahi. Hijong chu SoO hon thulah'a aneilou ding ahin, aphat chomna umlou ding ahi. Political vision kicheh nei chun road-map anei teiding ahi. NSCN ten road-map kicheh anei jeh'un adinmun'u akikhel pon ahi. Hitia khu itup khat chu jangpet'a dinpi ding ngai ahi. Phat jouse'a demand kikhel jingna hin, political road-map kanei pouve, ti phondohna ahi. Chunga ihin seiju country a pat six schedule changei, the idea of Kukiland sunga, ahiding angaiyin ahi. Aneopen six schedule ichandiu hijong leh, Kukiland autonomous District council tiding ahi. Ajeh chu country changei delna thei dinga, the idea of Kukiland iphulut diu angaiyin ahi. SoO hon sangah nakichat'u ham?Kuki selmang ding nagot'u, ole thilha zoumi nakuchat'u ham? Arm movement ana pandoh Pu Thangkholun Haokip leh Pu Nehlun Kipgen lunglhai mong ding hinam? phaten kigellun.
Achaina'n Kuki hi nilhum kon, nidang-san toh abangtan, nam lamkai hon panthah nahin lah'uva, jing niso thah emsel banga, nahin vahsah kitdiuvin ikitem'un ahi.
~ KUKI NEWS
No comments:
Post a Comment
Comments not related to the topic will be removed immediately.