3rd Prize Winner Essay Competition - Mr. K. David Suantak


DIKTATNA IN NAM A TAWISANG (Paunakte 14:34)


INTRODUCTION:


Diktatna in nam a tawisang dan hibang ahi, mi Christ a ginna nei tu khat chuh asep-abawl ah diktatna mah masuan in anei a, alampi jong a vang hi, banah nam sung chidamna ding leh nam in a ason theihna ding in amasa penpen in diktatna apoimoh hi. Ajiak diktatlouhna in bangmah asupiching zou kei a, bangmah a gahsaklou gen thadah, bangmah sepkhiat a nei kei hi. Diktatna in khantouhna hi a, diktatlouhna in niamkiatna ahi hi. Bangjiakin ichih leh diktatlouhna in supna vive hi a, ahijong in diktatna in khantouhna leh nam tawisangna ahi. Tuachi mahbang in ithupi in jong hih "Diktatna in nam a tawisang" chin gen hi(Paunakte 14:34). Diktatna hih gensaubeh talei diktatna in nam chauch a tawisang kei a ibiak Pasian tawisangna jong ahi hi; Pasian deih na jong hi sawnsawn hi. Tuajiakin "mi diktatte Topa'n gualjawl ding ahihdan Laisiangthou sung ah kimuthei hi (Sam 5:12). Bible in jong diktatna thupisak ahihman in diktatna hih manpha leh thupi mahmah, adiakdiak in ei gingtute lak ah. Ajiak pen "mi diktatte hih Toupa ah a kipak ding uh" chi’n Laisiangthou in gen hi (Sam 64:10). Tua ahihman in ei gingtute a ding diak in diktatna mah chihlouh adang bangmah athupi masa ngai kei hi. Ajiak pen ahihleh diktatna in Pasian kipaksakna ahi hi. Tua ahih man in mi kua pouh Pasian na sepna leh Pasian kipaksakna ding in hih diktatna poimawh ahihman in diktatna mah tawh na khat pouhpouh ki semsuah thei ahihman in diktatna tawh bangkim ah masuan lei ki daupai ban ah ki lam zang hi.


NAM SUNG KI VAIPUAKNA AH DIKTATNA APOIMOH DAN THUKHENKHATTE:


Nam lam tawh kisailam thugen ding ihita ua, hua masang in hih nam ichih bang e? Nam ichih ham khat jangte leh tawndan kibangte ahi hi. Tua ahihman a aki sia dingte ihijaw kei ua, aki thutuak leh a pangkhawm dingte ihijaw uhi. Ajiak kithutuakna in inam(Thangkhal) leh iham tawisang ahih man a diktatna poimoh ahi. Diktatna in nam tawisang ahihman in ham khat jang ei Thangkhalte ikithutuak uh ngai ding hi. Bangjiak in ichih leh "Diktatna in nam a tawisang" chih ahi hi(Paunakte 14:34).


Ei Thangkhalte ihihleh nam lam tawh kisai ah iki khai khawmna uh leh iki gawm khawmna uh ahihleh TTO, TYO leh TSPte ahi ah, tuate sung lak pan in alubawk penpen ahih leh TTO(Thangkhal Tribe Organisation) ahi a, hua ahihman in TTO in nam lam sil tawh kisai lam peuhmah ah diktatna in inam uh a tawisang theihna ding in bangmah dang apoimawh masa kei a apoimawh masapen ahihleh van tunga om ibiak Pasian uh ahi. Ajiak Pasian lou tawh sangpi tung in nam khangtoute leh athupi mahmahte hihmahnanlei jong ithupinate leh sangpi itungnate in sawtpi hung daihlou ding hi. Tua ahihman in bangkim ah Pasian imasatsak ding chihpen ei Thangkhal mi namte'n apoimawh pen a ikoih ding uh ahi. Bangteng hileh ithu gen sunjom kikta lei alubawk pen diak inam uh a dinga ahih leh TTO ahihman in TTO a nam lamkaite in inam hung tawisang theihna ding un bangkim a nam lamkai President, Secretary leh Memberte in nam lam vai tawh kisai asep abawl ua, amau theihna, amau pilna leh amau siamna ban ah amau vaihawmtu ahih na uh suanglou a Pasian jahtakna tawh amaute in inam uh ahoih lama ahung pui theihna ding un, nam lamkaite hih ki thutuak a thukhat a ding khawm a ibiak Pasian pen amasa a ing koih ua Pasian tawh nam lamkai leh vaihawmtute ing hih uleh inam lamkaite sung ah kilemna leh kithutuakna ing om dinga huami in nam chidamna leh masawnna ing hih ding thamlou in mi nam dangte mitmu leh thei ding ajong hoih leh et teh tham ing ching ding hi. Hua hileh a diktatna gah uh hanga TTO sung chidam ding in TTO in jong masuan tou jel ding hi. Hichibang ing hihleh inam uh a dinga pan ing laknate un inam ahung tawisang thei ding uhi. TTO lam thu bangtan hiam khat igenkhit nung un tun saulou TYO lam tawh kisai igen ding uhi. TYO(Thangkhal Youth Organisation) hih khanglai lam tawh kisai ahi a, apoimoh mahmahte lak ah khat ahi hi. Ajiak khanglaite pen ahihleh muvanlai banga thahatte leh ngaihsutna gangte ahih man un khanglai hun pen hih thahatlaitak(prime age) ahi hi. Aban kik ah khanglaite hih humpi nelkai banga thahat, hangsan leh launeiloute hi uhi. Humpi in a nek ding sa te amah khut sunga om ahihman in a thaneih tengteng tawh delh in a bawh jel a tuachi’n asa mat te a ne ah huate in ki vak hi. Humpi ichi thahat, hangsan leh launeilou ban ah gansate a kinga ahih man in sa te a delh a bawh chiang in khat veivei a bawh khelh hun leh a bawh lemlouh hun jong om a, ahih hangin hih bang hun in jong lungkialou in athou kik a aki panthak jel hi. Tua ahihman in khanglaite hih humpi banga thahat, hangsan leh launeiloute ahihman un zingchianga inam ua dinga khuampi ing hih dingte ahihman un manpha mahmah uhi. Bangjiak in ichileh khanglaite hih zingchiang ading a apoimoh mahmah khuampi ing hih dingte ahihman un amau khut sunga bangkim ki nga a, tuajiak in amaute'n Pasian lau kawm a diktatna tawh panmun ing lak ua ahih uleh amaute mah ahi uhi inam tawisang dingte.


TYO hih khanglai lam tawh kisai ahihman in TYO lamkaite leh member te’n kithutuak a pan ing lakkhawm uh leh amaute mah ahi uhi i nam(Thangkhal) tawisang dingte mah. Ki lamkaihna leh vaihawmna khat photphot ah khantouhna ding leh masawnna di’n diktatna mah poimoh masa penpen hi. Ajiak diktatna omlou na ah kilemna leh kithutuakna omlou ahih man in khantouhna jong om ngailou hi, khantouhna omlou na ah bangbang organisation hihmah nanleh jong nam tawisang malak a nam minsiatna hijaw hi. Tua ahihman a lamkai lamte'n hih diktatna mah chi tentan a ma ing suan uleh a diktatna gah un inam ing tawisang thei pan ding hi. Bangteng hileh singtangmite'n hun nuam thupi i mang khawm jel uh ua, Tuate ahih leh: Zomi Namni leh Changvang Kut chihte ahi. Hihte gel ei singtangmite'n hun nuam leh thupitak ah imang khawm jelte uh ahi ah, hih hun chiang bang in akisaipih deuh TYO mah ahi. Zomi Namni leh Chavang Kut ichih hun chiang bang in ei singtangmite'n i nam puan chiat uleh ipu-ipate ki chei dan leh lam dan chihte theihgigena etsakna in inampuan chiat uh leh i nam lam chihte showna ki nei chiat ahihman in, adiak in lamkai lam deuhte'n naupangte milak ah discipline neitak leh pilvangtak ah a om theihna ding un hilh masa uleh naupangte'n jong lamkaite thugen ahihman in mang ding uhi. Tua hileh mi dangte(nam dangte) mit mu ah et tontakte leh aki thumante ing hiding uh ban ah amaute'n inam(Thangkhal) uh a diktatna uh leh aki thumannate hang un inam ing tawisang thei ding uhi.


TTO leh TYO lam thu ah diktatna in nam atawisang dan thu tomkim igen khit nung un, apoimoh mahmah TSP lam thu i gen kik ding uhi. TSP(Thangkhal Sinlai Pawlpi) ichih chiang un hung khangtou panpan laisimlai lamte hidiak uhi. Sinlai naupangte a Nu leh a Pate uh angsung pan in ing khankhiat khit chiang un pilna leh siamnate poimoh ahih man in ing jil toutou ua pawlsawm, sawm-leh-nihte bang ing tung jou uh ban ah lai pawlsawm leh sawm-leh-nihte bang mi khenkhatte'n a joh joulouh laitak ua, Pasian hehpihna tawh khenkhatte in ing jou thei uhi. Hih bang hun chiang in inam(Thangkhal) sung lak pan in jong mi bangjah hiamte in jong lawhchinna ing ngah thei uh ahih man un sinlai lamkai TSPte'n kipakpihna programte bang apasste lopna leh kipakpihna chi’n hun a jatpi zel uhi. Hichi bangte ing om theina pen bang e ichih kik leh siamna ana ngaina ah aphut tute(TSP founder) ban ah TSP lamkaite panlakna hanga hichi bang hunte ing tun hun chiang in jang leh mang thei in i om uhi. Ajiak pen mihing ihi ua ngaihsutna neite ihih man un iki pahtawi uh kisam hi, ithugen aban jom kik talei pawlsawm leh sawm-leh-nihte kipakpihna programme om hun chiang in lamkaite'n kipakpihna(love gift) silpiakte uh hoih in hoihta kei leh kipakpihna etsakna ah lamkaite'n apiakte uh sinlai naupangte lohchinna ah abol theih khomkhom uh ahihman in a love gift pen chu bang chi bang e chih ki gen theilou hi. Himah nanleh jong alohchingte kipakpihna ibawlte uh lungdam ahuai mahmah mai hi. Bangjiakin i chi leh laisimte’n atha uh ban ah alungtang tengteng uh tawh lohchinna ing ngah uh ahih man ua kipakpih huai uhi. Hichi bang programme i bawlte ing om theihna pen lamkai lamte’n vei leh tup a ing nei jiak uh ichilou thei kei uhi. Hihte tengteng lamkai lamte’n abawlna jiak uh ahih leh i nam a itna jiak uh leh inam a khantouh theihna ding khualna a diktatna tawh pan ing lak jiak ua ing om thei ahi. Kipakpihna ibawl theihte un TSP chidamsak leh om jia sulang ahihman in TSP in masawn ahihlam theih in om hi.


SAPTUAM tawh KISAI KI VAIHAWMNA AH DIKTATNA APOIMOH DAN THUKHENKHATTE:


Saptuam ichih bang e ichih leh pawlpi lam tawh kisai a kivaipuakna lam pang ahihman in tuate iki kum ding uhi. Saptuam sunga a ki saipi deuh lamte ahihleh saptuam sung kivaipuakna ah, Local Chairman, Secretary leh Upate ahi uhi. Hih teng ahih uleh saptuam lam tawh kisai in mipite Christ ah kemtup leh mapui tute ahih man un amaute saptuam ading a alubawkte ban ah amaute'n saptuam akeptup uh ngai ding hi. Bang chi keptup ding e ichileh Christ lam tawh kisai ah a keptup ding uhi. Tua hileh saptuam sung ah kithutuakna leh masawmna ing om thei pan ding in, saptuam ing chidam ding hi. Saptuam ichih Jesu Pasian tapa ei mihingte ikhelna ua pan a ing tankhia pa ahihman in iki pawlkhawmna uh saptuam sung kivaipuakna ah diktatna apoimoh hi. Saptuam sung kivaipuakna ah diktatna apoimoh dan thukhenkhatte ahih leh saptuam ichih gingtute kipawlkhawmna ahihman in a manpha mahmah hi. Saptuam ichi gingtute Pasian phatna leh biakna ahih man in kipawlkhawmna dangte tawh kibanglou hi. Kipawlkhawmna dangte ahileh pen ei Christiante tawh ikipawlkhawmna uh tawh ki banglou ban ah ikivaihawm dante leh ikivaipuak dante uh kibanglou hi chih genlouh in jong ithei chiat uhi. Kipawlkhawmna ichih gingtu hilou tampitak hih itenna leitung a om a, tuate jong a kivaipuakna uh leh a kivaihawmna uh kibangkim lou hi. Ahijong in ei Christian aki chite hih gingloute tawh ikipawlkhawm dan uh ki banglou hi. Ei gingtute ihih uleh ikigawmkhawmna uleh ikikaikhawmna uh ahileh ibiak Pasian leh eite tanga asi ihundampa uh Jesu Christ ahi. Hua in eite khat in iTopa Jesu Christ ah ing gawm khawm hi.


Saptuam omdan leh kivaipuakdan thu tamlou igen ta ua tun saptuam a khantouhna ding leh anop theih na ding in diktatna apoimoh dan igen lai ding hi. Diktatna in kipawlkhawmna pichingsak leh nuamsak ahihman in saptuam lam kai Upate'n Christ mah masuan in ing nei leh uh ing diktat chiat ding ua, tua hileh saptuam in ma ing sawn in chin mipite'n jong kikhop chihte atha uh ing nuam un chin biak-inn kai ding jong mi ing tam ding ban ah akai ding mi ing tha nuam ding hi. Hichi bang ing hihleh bangmah chik ah biak-inn juan ngailou leh kai sawm ngailoute in jong biak- inn lam ing juan theita ding ua lungdam huai ding hi. Saptuam ichih aneitu mihingte ihikei ua aneitu Christ ahihman in Christ mah masuan in sep leh bawl ah diktat lei ikim ipam a om saptuam dangte ‘n ing pahtak ding ua mi'n hua saptuamte akivaihawm dante uh leh akithutuak dante uh chi’n mite'n ing gen ding ua. hua chiang in eite'n idiktatna hang uleh ikithutuakna uh hang in i nam uh i tawisang thei ding uhi.


KHUA SUNG LEH VENG SUNG KI VAIPUAKNA AH jong DIKTATNA APOIMOH DAN THUKHENKHATTE:


Khua sung leh veng sung i chite adiak in ei singtangmite in khua sung hausa leh veng sung hausa ki nei chiat ahih man in khua sung hausate leh veng sung hausate'n hih akhua sung uh leh a veng sung uh, ing khangtou theina dingin hih khua sung hausa leh veng sung hausate'n amau thu leh amau deina mipite lak ah apaipihlou ding un, Huh sanga khua sung hausate leh veng sung hausate'n hih khua sung authority bana veng sung authorityte tawh thu ki kumtuaka pan ing lak ua diktatna mah ing chi uh ua diktatna tawh khua sung hausate leh veng sung hausate'n khua sung leh venga pan ing lak chiang un hih akhua sung uh leh aveng sung uh ing chi dam dinga buaina omlou ding hi. Khua sung leh veng sung a khangtou theina ding in khua sung hausate leh veng sung hausate in Pasian ing thei uh ahoih ding hi. Ajiak pen Pasian theina in diktatna ahi. Hua bana khua ahih ta jongin veng sung ahih ta jongin hih government lam pan panpihna ing pai mipite ading ah hamphatna i chi, ing paite ahih leh mipi lam tawh kisai jong om ah bana khua sung leh veng sung lam tawh kisai aomte, ahih bangbang ing hih thei na ding in akisaipi khua sung leh veng sung hausate ahih man un, amaute'n diktatna tawh mipilaka ing zek theina ding un hih khua sung leh veng sung hausate khut ah ki ngah hi.


Mihingte i hih ua kua mah abukim i om kei ua kua man silbawl khial kei ning chi thei ki omlou di a hih man in khua sunga, ahih kei leh veng sunga buaina neu nounou leh lian pipi ing om hun jong om thei tham hi, ahih jong in ki gen theilou hi buaina ing om hun ding. Bangteng hih leh khua sung leh veng sunga bangbang buaina ing om jong in khua sung hausate leh veng sung hausate, bana khua sung authorityte leh veng sung authorityten khua sung leh veng sunga pan ing lak ua, diktatna tawh vai ing hawm chiang un khua sung leh veng sungte ah buaina chite ing omlou ding in khua sung leh veng sung ah khantouhna in vai ing hawm ding hi. Tuahihleh khua hausate leh veng sung hausate in min hoihte ing ngah ding ua ahih na nam un jong min hoihte ing ngah ding hi. Tuajiakin sepna lam khat photphot ah diktatna tawh na sem khua hausate leh veng hausate'n a na sep gahte ua pan in adiktat uh leh adiktatna jiak un a nam un masonna leh khangtouna ing nei ding uh ahih man in diktatna i chi poimoh mahmah hi. Diktatna in adiktatte atawisang bana ah ahihna nam na ngon jong atawisang hi. Ahih hangin diktatna omlou in bangbang nam hihmahnanleh jong akhangtousak ngaih kei a, akiamsak zoh hi.


DIKTATNA SANATUM BANGIN MANPHA MAHMAH AHIH DAN THU KHENKHATTE:


Diktatna ichih muhthei sana bang in manpha mahmah hi. Hua mah bang in itenna uh leh ikhuasakna ua, milian, milal inei ua tuate minautangte sangin manpha zaw uhi. Milian, milal ichite hih MLA, MDC leh Officerte ahi uhi. Amaute'n minautangte sang in government lam tawh kisai na khat photphot ah thuneijaw uh ban ah mite’n jong amaute thei jaw uhi, mi nautangte sang in. MLA,MDC leh Officer chihte'n thuneihna tuamtuam anei chiat ua, athu neih na uh ahihleh amaute omna mun leh mual(area) in pua hi. MLA, MDC leh Officer chihte’n amau omna chiat ua government tawh kisai in thu anei mahmah mai ua, amaute athuneihna leh amohpuakna uh lian mahmah hi. Ajiak ahihleh amaute'n(MLA,MDC,Officer) gam neilou napi un government theih in hausate sang in lianjaw uhi. Hua in amaute thupina ahi hi. MLA, MDC leh Officer letjawkna dangkhat chu amaute’n asia-apha, ban ah mipite a dinga ahoih leh phatuam khua sung hita in veng sung ah ahih jong in bawl ding leh sep ding chihte en kaitu ding ahihman un amaute hih government theipitute(palai) hi uhi.


MLA, MDC leh Officer chite eilak diakdiak ah ham tuam, pau tuam zang ngen hi uhi. Ham tuam, pau tuam ngen jang ban ah nam tuam ngen om khawm, teng khawm ngente ihih uhi. MLA, MDC leh Officer chihte hih atangpi in adiktat sang in adiktatlou tam jaw ua, tuajiakin mi'n angah ding leh a tan ding ua aki lawm tampi ban ah muh ding tampi ahibanglou tak a apaina jiak ahih leh adiakdiak in iMLA, MDC tam jawte diktatlouhna jiak in government lam pan muhding panpihna chihte etsakna din- langva leh adang tampite hina pi’n mipite’n, ahi bangbang muh dingte mulou uhi. Hihchibang MLA, MDCte in ahih na nam uh a tawisang ngai kei ding uhi. Hua sang in min hoihloute a ngah jaw uhi. Officerte jong tuachi mah banga mipite ading mah ah government palaite ahihman un asep ding leh abawl dingte uh sem leh abawl hoihlou teng in minhoihlou a ngah jaw uhi. Tuajiakin mipite siklehtanga government palai MLA, MDC leh Officerte'n amau lang ngaih ding sang un mipite a ding a nahoih sepdingte ginatakin ing sep theih nang un amaute'n diktatna masuan in nei thei uh hileh amaute'n jong mipite deihsakna leh mipite phatna angah ding ua, Tuachi’n amaute’n ahih na uh nam leh aham te uh jong adiktatna un tawisang thei ding hi. I MLA, MDC leh Officerte'n diktatna tawh na ing sem uh hileh amaute lah minthang ding ua, mite theih in ing om di uh ban ah gam leh nam in jong niamkiatna sangin khantouhna lam ing ngah jaw ding uhi.


CONCLUSION:


Diktatna in nam tawisang ahihman in mi asep abawlna lam khat photphot a, mi diktat mi in asep gah mu ding ahihman in kisik huailou ding hi. Mi diktatte pen Pasian laute ahi ua, asep khiatte ua pan mi'n ahoihnate uh ban ah ahihna nam na ngon jong mite’n thei uh ahih man in adiktatna gah un a nam tawisang hi mawk hi. Mi diktatte thupi ahih man un "TOUPAN mi diktatte lampi tuh a thei hi" chi'n Bible in gen hi(Sam 1:6). Diktatna ichih manphatak mai ahihman in masawn a mimal hi in nam lam vai hita mah nanlehjong khantouhna lam ngen a ngah ua, ahih na nam uh jong adiktatna uh tawh mite lak ah atawisang uhi. Diktatna i chi hih Pasian mitmu leh imihing pihte lak a ilah khiat ahihman in idiktat leh idiktatlouh ina septe tung pan mite’n mu ua, Tua ahih man in i sepkhiatte in mite tunga isep bangbang in thugen a nahi hi. Diktatna in mi lian, mi lal, saptuam, pawlpi ban ah politics leh organisation lamtawh kisai nakhat photphot lam asuk pichingsak guak hilou in khantouhna leh kithutuakna apiangsak hi.


(Note: Hih Essay ahileh the 1st Khalvontawi Essay Writing Competition 2020 ah "1st Prize Winner" ahi. Admin te phalna louh leh hih khalvontawi media source credit pelou in mundang a suahsawn/piaksawn phal ahikei hi. - Admin, www.khalvontawi.com)



Share:

No comments:

Post a Comment

Comments not related to the topic will be removed immediately.

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive